بیماری های معده و نقش هلیکوباکتر پیلوری
همه گیرشناسی
در سطح جهان تقریباً 50 درصد مردم آلوده به هلیکوباکتر هستند. در 90 درصد بیماران زخم معده و دوازده این باکتری یافت می شود.
انتشار عفونت از طریق دهان صورت گرفته، آلودگی از شخصی به شخص دیگر انتقال داده میشود. رشد زخم معده و دوازده در افراد خانواده، گروه های بسته در ارتش، پرورشگاه ها، آسایشگاه های روانی و در مراکز شغلی مانند کشتارگاه حیوانات، دامداری ها و همچنین در بین متخصصین بیماری های سیستم گوارشی گواهی بر این امر است. درصد انتقال هلیکوباکترپیلوری در بین فراد خانواده و به ویژه همسران بیشتر از دیگران است. استخراج هلیکوباکترپیلوری از جرم دندان بیماران تاییدی بر نظریه مارشال مبنی بر انتقال عفونت از طریق بوسه است. در بین افراد خانواده شرایط لازم برای انتقال عفونت بخصوص در صورت عدم رعایت موازین بهداشتی فراهم است. تحقیقات انجام گرفته در مورد افراد خانواده هایی که مبتلا به زخم معده و دوازدهه یا التهاب مزمن معده از نوع B هستند نشان می دهد که هلیکوباکترپیلوری آنها از یک سویه است. کسب عفونت ممکن است در هنگام عمل آندوسکوپی معده نیز صورت گیرد. موارد انتقال عونت هلیکوباکترپیلوری از سگ به انسان نیز مشاهده شده است.
نشانه های بیماری
در بیمارهای آلوده شده به هلیکوباکترپیلوری معمولا نشانه خاصی دیده نشده، بروز نشانه های عفونت در آن در ارتباط با بیماری های مرتبط با آن است. در30 تا 35 درصد بیمارها نشانه ای دیده نمی شود.احتمال بروز این نشانه ها در بیمارها وجود دارد: تهوع، استفراغ، شکم درد، سوزش معده، احساس گرسنگی در صبح، تنفس بدبو و اسهال. در رابطه با عفونت های ناشی از هلیکوباکترپیلوری سیستم مرحله بندی مشخصی وجود ندارد، با این حال مراحل زیر در رابطه با روند بیماری تا کنون تشریح شده است:
گاستریت مزمن
گاستریت آتروفیک
متاپلازی (دگربافتی) روده ای، ممکن است تبدیل به دیسپلازی شود
آدنو کارسینوم معده
عوارض عقونت های باکتریایی عبارتند از : آدنوکارسیوم معده، ایمفوم معده، سرطان سلول سنگفرشی مری است. هلیکوباکترپیلوری نقش مهمی در بروز بیماری پورورای تروکبوسیتوپنیک با علت نامعلوم که نوعی از اختلالات خونریزی دهنده به علت تخریب پلاکت ها است، دارد.
میکروب شناسی
در سال 1983 محققین استرالیایی ب.مارشال و ج.وارن جداگانه باکتری مارپیچی شکلی را از مخاط بیماران مبتلا به التهاب مزمن معده استخراج کردند که در آغاز به علت شباهت ظاهری آن را به کامپلیوباکتر منسوب داشتند ولی بعدها آن را در طبقه بندی جدید هلیکوباکترپیلوری قرار دادند. هلیکوباکتر پیلوری- گرم منفی است و شکل آن در نمونه برداری هایی که از طریق آندوسکوپی برداشته می شود مارپیجی است. اما در محیط کشت، شکل آن کروی یا V مانند است. طول آن 2.6 میکرومتر و عرض آن 0.5 تا 0.6 میکرومتر است. این باکتری به علت شکل مارپیچی و داشتن تاژک در یکی از قطب های خود قادر به حرکت است. سطح رویین آن توسط گلیکوکالیس پوشیده شده است و تصور می رود بیوپولیمرهای حاوی هیدروکربن در گلیکوکالیس نقش تعیین کننده ای در ایجاد خاصیت چسبندگی هلیکوباکتر به سلول ها داشته باشند.
تکوین بیماری
هلیکوباکترپیلوری بعد از استقرار در معده به زیر مخاط آنتروپیلوری که PH محیطی آن نزدیک به خنثی است نفوذ کرده و به یاخته ها می چسبد. بعد از رسوخ در فضای بین سلولی و یاخته های جداری (پاریتال) با ترشح زهرآبه، آمونیاک و آنزیم های فسفولیپاز C,A ، اوریاز،کاتالاز، پروتئیناز، لیپاز و... فعالیت های حیاتی سلول ها را مختل کرده، آنها را متلاشی می کند. هلیکوباکترپیلوری با ترشح فسفولیپاز C,A لایه آب گریز حاوی فسفولیپید مخاط و غشاهای سطح اپیتلی را تخریب می کند. با ترشح آمونیاک سیستم فیدبک منفی تنظیم ترشح اسیدهیدروکلریک را مختل کرده، موجب ترشح لاینقطع آن چون یکی از عوامل عمده پیدایش زخم دوازدهه می شود.
نقش هلیکوباکترپیلوری در بیماری زخم معده و دوازدهه
زخم پپتیک که از شایع ترین بیماری های دستگاه گوارشی است به زخم معده و دوازدهه گفته می شود. 5 تا 10 درصد افراد در طول زندگی خود دچار آن می شوند. در رابطه با علت بیماری نقطه نظرات متفاوتی وجود دارد. ما در اینجا بدون پرداخن به نظرات رایج و کلاسیک شکل گیری اولسر سعی بر آن داریم بیشتر بر نقش و اهمیت هلیکوباکتر تاکید کنیم.
در رابطه با نقش این باکتری چهار نظر اساسی وجود دارد:
1-هلیکوباکترپیلوری عامل اصلی بیماری زخم پپتیک است.
2- هلیکوباکترپیلوری هیچ نقشی در تکوین و شکل گیزی بیماری های زخم پپتیک ندارد و ساپروفیت است. ساپروفیت ها، قارچ ها و باکتری هایی هستند که از گیاهان و حیوانات مرده و در حال تجزیه، تغذیه می کنند.
3- هلیکوباکترپیلوری عامل بیماری نیست، اما روند ترمیم زخم را کند می کند.
4- هلیکوباکترپیلوری علت التهاب مزمن معده از نوع B است و در صورت وجود زمینه ژنتیکی در تبدیل التهاب مزمن به زخم معده یا دوازدهه شرکت می کند.
طبق یافته های هیستولوژیکی در 95 درصد بیماران زم دوازدهه، 70 درصد زخم معده، 95 تا 100 درصد گاستریت مزمن نوع B، هلیکوباکترپیلوری دیده می شود. در کشورهای درحال رشد 50 درصد کودکان مبتلا به پان گاستریت هلیکوباکتریایی هستند که بعد از 20 سالگی می تواند به آتروفی فوندوس معده (تحلیل رفتن بن معده)، متاپلازی (دگربافتی) روده و در بعضی از بیماران به سرطان تبدیل شود. در کشورهای پیشرفته 10 درصد از افراد 20 ساله و 50درصد افراد 60 ساله به هلیکوبامرپیلوری آلوده هستند. شیوع این عفونت بسته به منطقه جغرافیایی، سن، جنس، نژاد متغییر است. با توجه به تحقیقات علمی وسیعی که در مورد نقش هلیکوباکترپیلوری در بیماری زخم پپتیک انجام گرفته است کوچکترین تردید در مورد نقش تعیین کننده آن وجود ندارد. اصل کلاسیک نبودن اسید، نبودن زخم که برای اولین بار در سال 1833 توسط بیامونت طرح شد و از آن به بعد مقبولیت عام یافت با فرمول پیشنهادی گراهام نبودن هلیکوباکترپیلوری، نبودن زخم تکمیل شد.
درمان زخم معده و دوازدهه :
طبق پیشنهاد سازمان غذاو دارو ایالات متحده و سازمان های بین المللی پزشکی یکسری تراپی 3 دارویی برای درمان عفونت هلیکوباکتریایی در بیماران مبتلا به زخم معده و زخم دوازدهه پیشنهاد می شود :
امپرازول ، آموکسی سیلین، کلاریترومیسین به مدت 10 روز
بیسموت سوب سالسیلات،مترونیدازول وتتراسیکلین به مدت 14 روز
لانزوپرازول، آموکسی سیلین و کلاریترومیسین به مدت 10 یا 14 روز
