یکی از معضلات شایع در سنین بالا اختلال تبادل چربی بدن و افزایش کلسترول و تری گلیسیرید خون است. در کشورهای صنعتی غربی در 50 درصد مردم پس از 40 سالگی کلسترول خون بالای 200 میلی گرم در دسی لیتر است. اختلال تبادل چربی می تواند نتیجه عوامل زیر باشد :
در 3 درصد مردم فاکتور ژنتیکی علت اصلی می باشد. بعضی از مردم فاقد گیرنده های سلولی برای رفع ال دی ال از خون هستند. به چنین حالتی افزایش مادرزادی کلسترول خون می گویند. در افرادی که این حالت نتیجه انتقال دو ژن بوده باشد در اوان نوجوانی و جوانی سکته قلبی و مرگ مشاهده می شود.
تقریباً در 20 درصد مردم اختلال چربی می تواند نتیجه یک سری بیماری ها مانند چاقی، بیماری قند،سندرم متابولیک و کوشینک یا تاتثیر داورهایی مثل تیازید، استروژن و کورتیکوییدها باشد.
در برخی افراد اختلال تبادل چربی یک نوع واکنش فیزیولوژیک در پی مصرف مواد پرکالری و چرب،همچنین مصرف الکل می باشد. کلسترول موجود در غذاهای حیوانی مانند گوشت قرمز، تخم مرغ،گوشت مرغ و خروس،لبنیات و چربی های اشباع شده موجب افزایش سطح کلسترول خون می شوند. ورزش نکردن و نداشتن فعالیت های مناسب بدنی موجب کاهش کلسترول خوب می شود.
سیگار کشیدن هم موجب آسیب دیدن دیواره عروق و ایجاد زمینه مناسب برای رسوب و انباشته شدن چربی در آن ها می شود. سیگار کشیدن سطح کلسترول خوب را تا 15 درصد پایین می آورد.
نشانه های افزایش کلسترول
در اکثر افرادی که کلسترول بالا دارند تا زمانی که تصلب شرائین موجب تنگی عروق و نارسایی خون رسانی نشود، نشانه ای مشاهده نمی شود. بنابر گزارش انجمن قلب آمریکا هر سال 1 میلیون آمریکایی در اثر بیماری های قلبی جان خود را از دست می دهند. این میزان بیشتر از مرگ های ناشی از تمام سرطان هاست. بیشتر این مرگ ها نتیجه انباشته شدن چربی (پلاک) در دیواره سرخ رگ های کرونری قلب و مسدود شدن جریان خون به قلب است. کلسترول نقش اصلی را در این روند بازی می کند.
تصلب شرائین یعنی تنگی سرخرگ ها که موجب کاهش جریان خون به ارگان های اصلی چون قلب و مغز می شود، به سکته قلبی و مغزی می انجامد. در این افراد معمولا درد در قفسه سینه و حملات گذرای مغزی به علت کاهش خون رسانی مشاهده می شود. افزایش چربی خون همچنین یکی از عوامل ریسک برای بیماری های کبد(کبد چرب، هپاتیت کبد چرب) و از این قبیل می شود. در التهاب حاد لوزالمعده تری گلیسیرید خون به بالای 500 میلی گرم در دسی لیتر می رسد.
افزایش چربی خون با رسوب آن در ارگان هایی چون پوست، چشم،عروق و تاندون و غیره همراه بوده، موجب بروز چربی پلک،قوس قرنیه ای، آتروما و گزانتوم به ویژه آشیل پا می شود.
هیپرلیپیدمی یا افزایش چربی خون به گونه های زیر تقسیم می شود:
هیپرکلسترولمی (افزایش کلسترول خون)
هیپرتری گلسیریدیمی (افزایش تری گلیسیرید خون)
هیپرلیپیدیمی ترکیبی (افزایش هم زمان کلسترول و تری گلیسیرید خون)
کلسترول ماده ای است نرم و چربی دار، که به طور طبیعی در بدن انسان(80درصد در کبد) تولید شده و یکی از مواد مهم برای حیات است. کلسترول در ساخت و ترمیم غشاهای سلولی و تولید هورمون های استروئیدی (مانند هورمون های جنسی استروژن و تستوسترون)، اسید صفرا (که به هضم غذا کمک می کند) نقش بسیار مهمی دارد. مقدار تولید روزانه آن در بزرگسالان سالم 1 گرم، میزان مصرف روزانه 3/0 گرم و سطح مناسب آن در خون معادل 150 تا 200 میلی گرم در دسی لیتر است. کلسترول در مغز و بافت های عصبی نیز یافت می شود.
کلسترول در آب حل نمی شود، لذا برای حرکت در میان جریان خون با پروتئین ترکیب شده، ماده ای به نام لیپوپروتئین را ایجاد میکند. لیپوپروتئین حامل و انتقال دهنده کلسترول در بدن است. تری گلیسیرید (نوع دیگری از چربی) و کلسترول در مرکز لیپوپروتئین قرار داشته، از خارج توسط فسفولیپید و پروتئین پوشیده شده اند. در بدن انسان 4 نوع لیپوپروتئین وجوددارد که اختلاف ساختاری آنان در نسبت کلسترول و تری گلیسیرید به پروتئین است. مهمترین لیپوپروتئین های بدن ال دی ال یا لیپوپروتئین با چگالی پایین و اچ دی ال یا لیپوپروتئین با چگالی بالا است.
ال دی ال عمده ترین حامل و انتقال دهنده کلسترول در خون بوده، در ترمیم سلول ها و ایجاد هورمون ها نقش اساسی دارد. افزایش آن در خون موجب رسوب تدریجی کلسترول در سرخرگ ها و افزایش ریسک گرفتگی آنها می شود. کلسترول همراه با مواد دیگری موجب تشکیل پلاک (مواد فیبر مانند یا چرب) و تنگی سرخرگ ها می شود. به این حالت ترواسکلروز یا تصلب عروق گفته می شود. ایجاد لخته در جوار پلاک به مسدود شدن سرخرگ و نرسیدن خون به بخشی از ماهیچه قلب و یا بافت مغز انجامیه، موجب سکه قلبی و یا مغزی می شود. بالا بودن سطح ال دی ال خون موجب افزایش ریسک بیماری های قلبی می شود، به همین جهت آن را کلسترول بد می نامند. سطح ایده آل برای ال دی ال بدن کمتر از 100 میلی گرم در دسی لیتر است.
اچ دی ال حمل کننده یک سوم تا یک چهارم کلسترول خون است. چون سطح بالای آن در خون موجب کاهش ریسک بیماری های قلبی می شود به آن کلسترول خوب می گویند. در اچ دی ال مقدار پروتئین ها بر خلاف ال دی ال بیشتر از کلسترول و تری گلیسیرید است. محققین بر این عقیده اند که اچ دی ال با دور کردن کلسترول از جداره سرخرگ ها و انتقال آن از سلول های بدن به کبد، به دفع آن از بدن کمک کرده، موجب کاهش ریسک بیماری های قلبی می شود. کلسترول در کبد تبدیل به اسید صفرا شده، در کیسه صفرا ذخیره می شود تا در عمل هضم غذا شرکت کند. پایین آمدن سطح اچ دی ال خون باعث افزایش ریسک بیماری های قلبی می شود. اچ دی ال خون باید بیش از 40 میلی گرم در دسی لیتر باشد، مقدار بسیار مطلوب اچ دی ال در خون 60 میلی گرم در دسی لیتر است.
تری گلیسیریدها نیز نوع دیگری از چربی هستند که در کبد و بافت های چربی تشکیل شده و با مواد غذایی وارد بدن می گردند. معمولاً در افرادی که سطح تری گلیسیرید آنان بالا است میزان کل کلسترول و ال دی ال هم بالا بوده، مقدار اچ دی ال پایین است. میزان طبیعی تری گلیسیرید خون کمتر از 150 میلی گرم در دسی لیتر است.
سطوح مختلف کلسترول در بدن :
ال دی ال (LDL)
کمتر از 100 میلی گرم در دسی لیتر – دلخواه
100 تا 129 میلی گرم در دسی لیتر – نزدیک به دلخواه
130 تا 159 میلی گرم در دسی لیتر – بالای سرحد
160 تا 189 میلی گرم در دسی لیتر – بالا
190 به بالا میلی گرم در دسی لیتر- بسیار بالا
کل کلسترول
کمتر از 200 میلی گرم در دسی لیتر – مطلوب
200 تا 239 میلی گرم در دسی لیتر – بالای سرحد
240 به بالا میلی گرم در دسی لیتر – بالا
اچ دی ال (HDL)
کمر از 40 میلی گرم در دسی لیتر – کم
60 میلی گرم در دسی لیتر – بالا
تری گلیسیرید
کمتر از 150 میلی گرم در دسی لیتر – دلخواه
بیشتر بدانیم :
