هموروئید از جمله بیماری های بسیار شایعی است که تقریباً در 70 درصد افراد بالای سی سال دیده می شود. هموروئید حاد در هر سنی مشاهده می شود اما درصد پیدایش آن در میان جوانان و افراد میانه سال بیشتر از پیرها و در بین سفیدپوستان، بیشتر از رنگ پوستان و افرادی که متعلق به اقشار مرفه جامعه هستند بیش از دیگران است. بیشتر بیماران هموروئیدی دارای منشاء ارثی از طرف خانواده مادری هستند.
هموروئید، ساز و کار و علل پیدایش آن
به اتساع وریدهای انتهایی راست روده که با ایجاد گره همگرا است هموروئید گفته می شود. این بیماری برای اولین بار توسط بقراط، هموروئید-خونریزی نامیده شد اما با توجه به اینکه خونریزی فقط در 28 تا 48 درصد بیماران مشاهده می شود. اصطلاح هموروئید تنها دربرگیرنده بخشی از حقیقت مربوز به این بیماری است. افزایش فشار و اختلال در خروج خون از گره های هموروئیدی موجب احتقان شبکه هموروئیدی و ایجاد بیماری می شود. مکانیسم اصلی آن را می توان در دوسته گروه بندی نمود:
1-کاهش ظرفیت انتقالی وریدهای شبکه هموروئیدی
2- افزایش ورود خون شریانی به گره های هموروئیدی که هماهنگ با ظرفیت خروجی و طبیعی سیاهرگ ها نیست.
جریان خون وریدی در بافت ها نه تنها در اثر انقباض عضلات صاف دیواره سیاهرگ ها (به شکل غیر ارادی) بلکه بیشتر در نتیجه انقباض عضلات مخطط (به گونه ارادی) است. در افرادی که غیرفعال و کم تحرک هستند بازگشت خون وریدی به قلب به شختی جریان داشته، عضلات صاف دیواره سیاهرگ محتمل فشار و بار فیزیکی بیشتری می شوند. این روند در نهایت منجر به نارسایی عمل سیاهرگ ها، کند شدن جریان خون در بافت های هموروئیدی راست روده و ایجاد لخته می شود. لخته های ایجاد شده نیز ظرفیت انتقالی ورید ها را کمتر می کنند. گره های هموروئیدی در نتیجه اختلال در خروج خون بزرگ شده، موجب ایجاد برجستگی های در لایه مخاطی راست روده می شوند. این گره ها بسته به محل ایجادشان به گره های خارجی ، داخلی یا مختلط تقسیم می شوند. هموروئیدهای داخلی در بالای خط دندانه دار راست روده قرار گرفته، فاقد اعصاب حسی هستند ولی هموروئیدهای خارجی در پایین خط نامبرده قرار گرفته، توسط اعصاب تحتانی راست روده عصب رسانی می شوند.
انتشار لخته از گره ها به سیاهرگ های مخاط راست روده باعث تشکیل کانون های نکروزی (بافت مرده) و جدا شدن مخاط می شوند. در پی نازک شدن دیواره، گره های هموروئیدی به راحتی دچار پارگی و خونریزی می شوند. در اوایل خونریزی معمولاً با زور زدن در هنگام دفع روی می دهد اما با رشد بیماری، هرگونه حرکت مانند نشست و برخاست نیز می تواند باعث خونریزی شود. غالباً بیماران در اثر خونریزی مزمن مکرر دچار کم خونی می شوند. عدم تعادل روانی-عصبی و فشار روحی از جمله عواملی هستند که در اثر تحریک سیستم اعصاب سمپاتیک موجب انقباض دیواره عروق برنده خون از گره های هموروئیدی و احتقان خون در آن ها می شوند. کارهای سخت و طولانی، مصرف مستمر مشروبات الکلی و افراط در انجام عمل جنسی نیز باعث افزاش جریان خون شریانی به گره های هموروییدی و ایجاد همورووید می شوند. ایستادن و نشستن های طولانی، حاملگی و یبوست مزمن نیز از عوامل افزایش فشار در شبکه های هموروئیدی و احتقان خون در آن هستند.
نشانه های اصلی هموروئید
این بیماری از نظر روند و ظهور به انواع زیر تقسیم می شود :
-همورئید بدون نشانه مشخص
- هموروئید حاد
- هموروئید مزمن
نشانه های اولیه هموروئید حاد عبارتند از :
-درد در مقعد و اطراف آن
- خارش
- خونریزی
درد از نشان های اصلی و ثابت بیماری است و تقریباً در 40 درصد بیماران به خصوص هنگام مدفوع مشاهده می شود. حاشیه مقعد به علت التهاب مخاط راست روده و پوست به راحتی صدمه می بیند. در موقع زور زدن، حرکت مدفوع در روده، انجام تنقیه و گاهاً مصرف شیاف های ضد هموروئیدی نیز مخاط راست روده به آسانی آسیب دیده، دیوار پسین کانال مفعد ترک برمیدارد.
در 35 درصد موارد خونریزی به علت حرکت جرم سفت مدفوع در هنگام اجابت مزاج است. گره های خارج شده از مقعد در نتیجه اصطکاک با لباس و یا جا انداختن با دست، آسیب دیده و دچار خونریزی می شوند.
سوزش و خارش مقعد و اطراف آن در نتیجه تاثیر ترشحات غده مخاطی روده بزرگ بر اعصاب حسی این منطقه است. در پی پایین افتادگی طولانی مدت گره ها، کشیدگی اسفنکتر (ماهیچه تنگ کننده) مقعد کاهش یافته، گاز و مدفوع آبکی به گونه غیر ارادی خارج می شوند. این روند موجب تحریک و التهاب مزمن پوست و گاهاً پوسته دادن لایه فوقانی آن می شود.
عوارض
پرولاپس (پایین افتادگی هموروئید از مقعد)، خونریزی و پیدایش کانون های نکروزی در گره های هموروئید از جمله عوارض هموروئید می باشند. لخته شدن گره های هموروئید یکی از بدترین عوارض آن است. این روند می واند به سیاهرگ ها غشاء مخاط راست روده نیز گسترش یابد. تورم و التهاب ممکن است به دیواره خروجی راست روده، اسفنکتر مقعد، اطرف مقعد و حتی اعضای تناسلی انتشار یابد. فشار بافت های ملتهب و ورم کرده به شاخه های متعدد اعصاب و پایانه های آنان موجب دردهای شدید در مقعد و پیرامون آن می شود. بیمار قادر به نشستن و حرکت دلخواه نیست و مجبور به دراز کشیدن اجباری می شود. تب بیمار ممکن است به 5/37 تا 8/38 درجه برسد. آنمی فقر آهن نیز از جمله عوارض خونریزی مزمن هموروئید است.
درمان
-درمان موضعی هموروئید حاد
- شستن گره های پایین افتاده از کانال مقعد 3 تا 4 بار در روز با گرفتن دوش آب گرم
- در صورتی که نشانه های التهاب حاد وجود نداشته باشد باید پس از چرب نمودن گره ها با امولسیون سنتومیسین یا روغن گیاهی، آنها را با احتیاط وارد مجرای راست روده کرد. اطراف مقعد را باید با دستمال نرم، خشک و تمیز پوشانده، برای نگه داشتن آن از مایو های T شکل استفاده کرد. هر بار بعد از توالت رفتن این عمل باید تکرار شود.
با شروع خونریزی باید اطراف مقعد و گره های هموروئیدی را با گرفتن دوش آب گرم شسته، گره ها را با امولسیون سنتومیسین چرب کرد. 2 بار در روز از شیاف های ضد هموروئید استفاده کرد و با محلول فوراسیلین یا ریوانول اطراف مقعد را ضدعفونی و پانسمان کرد. در صورت خونریزی نباید گره ها را وارد مجرای راست روده کرد چرا که این عمل موجب آسیب دیدن بیشتر، خونریزی مجدد و عفونی شدن آنها می شود.
جراحی
افرادی تحت عمل جراحی قرار می گیرند که دچار پایین افتادگی گره های هموروئیدی شده، در طی یک سال دچار ایجاد لخته شدگی حاد و خونریزی از گره های هموروئید شده اند.
تزریق ماده اسکلروزان
تزریق الکل، محلول ید و اسید فنول در گره های هموروئیدی موجب تغییرات تدریجی گره ها به بافت جوشگاهی می شود. گره هزدن سفت گره های هموروئید با نوار لاستیکی در افرادی که بخصوص به مواد اسکلروزان جواب نمی دهند موجب خشک شدن و افتادن بی درد گره می شوند.
تخریب با لیزر
نوربندایش ماوراء قرمز
بندایش الکتریکی
هدف از درمان کنسراتیو رفع موقتی حدت بیماری، آماده کردن بیمار برای جراحی و دوره بعد از عمل است و شامل پرهیز درمانی، جلوگیری از یبوست با استفاد از نرم کننده های مدفوع است.
پیشگیری از عوارض هموروئید
-تغذیه مناسب. خوردن غذاهای فیبردار و اضافه نمودن 1 تا 2 قاشق غذاخوری پودر سبوس به غذا و یا حل ان در 80 اونس آب.
-جلوگیری از چاقی
-ورزش منظم
-داشتن شیوه فعال و پرتحرک زندگی
-حمام نشسته در آب گرم
-پمادهای بی حس کننده موضعی
-رعایت جدی بهداشت و نظافت فردی. به علت عدم رعایت نظافت شخصی، از هر 2 بیمار یکی از آنها دچار حدت بیماری می شود. لازم به توجه است که در 1 میلیمتر مکعب از مدفوع انسان سالم در حدود 17 میلیون میکروب وجود دارد. اگر بیمار بعد از توالت، به خوبی محل را شستشو ندهد در حدود 3 الی 4 میلیمتر مکعب از جرم مدفوع در حاشیه مقعد مانده و موجب حدت دائم و رشد عفونت در آن می شود.
