بازیگری در روم باستان چگونه بود؟

به گزارشتمیم نیوز

اصطلاح معمول برای بازیگر در روم هیستوریون بود و اصطلاح کانتور به معنای سخنور و تحریر کننده نیز به کار برده می شد. در آغاز بین بازیگران درام جدی و اجرا کننده میم (ممیوس یا سالتاتور) تمایز آشکاری وجود داشت و بازیگر میم منزلت کمتری داشت اما در اواخر سلطه روم، اصطلاح هیستوریون به همه انواع بازیگران اطلاق می شد. غالب اجرا کنندگان نمایش ها مرد بودن و تنها در میم بازیگر زن وجود داشت.

در مورد پایگاه اجتماعی بازیگران رومی اختلاف زیادی بین مورخان وجود دارد. بعضی اظهار داشته اند که همه بازیگران بردگانی بودند که به مدیران شرکت های تهیه نمایش تعلق داشتند. اگرچه این نظر در پاره ای از موارد صادق است اما مطلقاً همه گیر نبوده است. روسیوس معروف ترین بازیگر رومی مسلماً هیچ گاه برده نبوده است و در حقیقت پس از مدتی به حلقه نجبا درآمد. همچنین آسوپوس معاصر روسیوس، عضو اپتیمیت بود. این گروه نفود قابل ملاحظه ای بر مسائل اجتماعی داشت. وی صاحب ثروت بی کران، نفوذ و قدرت بسیار بود.

در سال های اولیه بسیاری از بازیگران عضو کوله گیوم پونتاروم، انجمن نویسندگان و بازیگران بودند. این انجمن در سال 207 ق.م تاسیس شده بود. مدارک گواهی می دهند که اعضای این انجمن از احترام زیادی برخوردار بودند و این احترام تنها برازنده کسانی بود که از حقوق تام اجتماعی برخوردار بوده باشند.

از طرف دیگر بازیگران میم همواره فرودست شناخته می شدند و بسیاری از آنها احتمالاً برده بوده اند. لذا بهتر است بگوییم گرچه اکثر بازیگران جزء طبقات فرودست اجتماع به شمار می آمدند اما پایگاه اجتماعی آنها با یکدیگر تفاوت بسیار داشته است.

لیویوس آندرنیکوس نویسنده ای بود که خود در نمایش هایش بازی نیز می کرد اما درام نویس های بعد از او به ندرت نویسنده و بازیگر بودند و تهیه اجرا نمایشنامه های خود را به عهده تهیه کنندگان حرفه ای میگذاشتند.

در سده اول پیش از میلاد با سقوط درام در روم تاکید بسیاری بر بازیگران ستاره می شد، به طوری که به تدریج به جای یک نمایشنامه یک سلسله صحنه برای هنرنمایی بازیگر ستاره نوشته می شد. پانتومیم نیز برای یک رقصگر طراحی می شد و در میم با آنکه تعداد زیادی بازیگر تنها برای تشدید تاثیرات نمایشی شرکت می کردند، معمولاً بازیگر اصلی ستاره همه نمایش ها بود.

بسیاری از ستارگان ثروت می اندوختنند و در دوران امپراتوری، ستارگان همچون دوران ما، پیروانی داشتند. در سده ششم میلادی تئودورا، یک زن بازیگر میم به ازدواح امپراتوری روم شرقی درآمد. در اواخر فرمانروایی روم، بندبازان، شعبده بازان، شمشیرخواران، شعله پاشان و رقصگران محبوب ترین مجریان نمایش بودند.

شیوه بازیگری نیز به تناسب شکل های نمایشی تغییر می یافت و در کمدی و تراژدی، شیوه بازیگری ظاهرا ادامه همان قراردادهای تکامل یافته در یونان بود. مثلاً در شکل های سنتی درام، بازیگران همیشه مرد بودند، صورتک می پوشیدند و احتمالاً در یک نمایشنامه چندین نقش اجرا می کردند. در تراژدی بازی ها کند، باوقار و تحریری یا دکلماتوری بود. در کمدی بازی ها تندتر و گفتگوها مکالمه ای بود. اکثر نقش ها نیاز به کارآیی در سخن گفتن، آواز خواندن و رقصیدن داشت.

نویسندگان آن روزگار روم همچنین روشن کرده اند که حرکات یا ژست های القایی و پانتومیم که تابع اطوار شناخته شده بود، مایه همیشگی هر اجرایی بوده است. در تراژدی حرکت بازیگر با شکوه و آرام اما در کمدی زنده تر و واقعی تر بود زیرا در کمدی دویدن، کتک زدن و بازی های مسخره ظاهرا بسیار متداول بوده است.

بنا به گفته نویسندگان آن عصر روم، بازیگران رومی تمرینات فنی دامنه داری انجام می دادند از جمله شکل نگه داشتن سر، نحوه قرار دادن پا، استفاده از دست و طنین صدای مناسب برای احساسات و موقعیت های متفاوت.

از آنجا که در نمایش های رومی گاه 1400 تماشاگر در یک تئاتر گرد هم می آمدند لذا بازیگران در حالات و حرکات خود اغراق می کردند تا از فواصل دور قابل تشخیص باشند. همه این نکات نشان دهنده آن است که فن بازیگری بسیار قراردادی بوده است.

از طرف دیگر مربیان فن بیان در روم، اغلب بازیگران را تشویق می کردند که سخن گفتن مردم عادی را الگوی خود قرار دهند در نتیجه ظاهراً حرکات، حالات و آهنگ سخن گفتن معمولی اساس کار قرار می گرفت و سپس برای استفاده از صحنه شکل اغراق شده  و قراردادی آن به کار می رفت.

از منابع چنین برمی آید که بازیگران غالباً در یک نوع درام تحصص می یافتند، هر چند آندرونیکوس و روسیوس از این رسم تخطی کردند و در هر دو نوه یعنی تراژدی و کمدی بازی کردند. در بسیاری از منابع گفته شده که آندرونیکوس سخن گفتن را از آواز جدا کرد و پس از او قسمت های موزیکال را اجرا کننده دیگری می خواند و بازی را بازیگر اجرا می کرد. این نظر ظاهراً مبتنی بر سندی است که می گوید آندرونیکوس پس از آنکه نمایشی را چندین بار تکرار کرد صدایش گرفت.

اغلب محققان امروزی این نظر را رد کرده اند زیرا در نمایشنامه های پلوتوس و ترنس گفتار و آواز رابطه نزدیکی به هم دارند و جدایی بازیگر از خواننده در آنها بسیار مشکل است. اما اینکه قسمت هایی از نمایشنامه که مورد تشویق تماشاگران قرار می گرفت بارها تکرار می گردید، نگرش رومیان را نسبت به بازیگر برای ما تا حدی روشن می سازد.

در میم ها معمولا صورتک به کار نمی رفت لذا حالات و حرکات صورت حائز اهمیت بود. میم در طول تاریخ خود نمایشی کم و بیش بدیهه سرایانه بود لذا برای ابداع گفتار، کردار و حرکات آن نیاز فراوانی به استعداد وجود داشت.

احتمالاً بازیگران میم بر حسب زیبایی یا زشتی ظاهری انتخاب می شدند چرا که داستان های موجود میم عموماً بر گرد مسائلی مانند جاذبه جنسی یا جنبه های عجیب و غریب دیگر دور می زنند.

در سده دوم ق.م گروه های نمایشی احتمالاً بسیار کوجک بودند و شاید بیش از سه یا چهار عضو نداشتند اما در دوران امپراتوری هر گروه تا شصت نفر اجرا کننده در اختیار داشت. البته عده ای از آنان بندباز، رقصگر، تردست و شعبده باز بودند و عده ای سیاهی لشکر نیز برای جلوه بخشیدن به نمایش و صحنه می رفتند.

در پانتومیم نقش اصلی بر عهده یک بازیگر بود. این بازیگران که زیبایی و نیروی بدنی خوبی داشتند سراسر متکی به حالات و حرکات خود بودند و از این طریق شخصیت ها و موقعیت های مختلف را تجسم می بخشیدند.

در دورانی که میم روز به روز اغراف شده تر و سطحی تر می گردید بسیاری از بازیگران پانتومیم به خاطر ظرافت و پیچیدگی حرکاتش ان در تصویر گری حالات گوناگون شهرت زیادی یافته بودند.

علاوه بر نمایشگران عمومی، احتمالاً در اواخر دوران سلطه روم، بازیگران و اجرا کنندگان خصوصی نیز وجود داشتند. این بازیگران احتمالاً بردگانی بودند که توسط ثروتمندان نگهداری می شدند تا برای میهمانی ها و محافل آنان سرگرمی فراهم کنند.

 

بیشتر بخوانیم:

جایگاه کمدی و میم و پانتومیم در میان رومیان

 مراسم درباری و نمایش های خیابانی وسطایی

بازیگران و بازیگری در یونان باستان

درام عبادی چیست؟

بازیگران و بازیگری در نمایش های قرون وسطی

 لوپه د وگا نویسنده اسپانیایی و هم عصرانش

 استفاده از افکت های مخصوص و جلوه های ویژه در صحنه پردازی وسطایی