هر چند مورخان غالباً مشخصه تئاترهای قبل از تشکیل کشورهای مشترک المنافع را تئاترهای عمومی می شناسند، اما چنین به نظر می رسد که نمایش ها بین سال های 1558 و 1642 عموماٌ در فضاهای داخلی اجرا می شدند. بسیاری از نمایش های داخلی در دیرها، تالارهای شهر، اقامتگاه ها و با دربارها جرا می شدند، اما آنچه در اینجا مورد نظر ماست تئاترهای خصوصی هستند.
در این مورد که چرا تئاترهایی را که درهای آن به روی عموم باز بود خصوصی می نامیدند توضیحات زیادی داده شده است که هیچ یک از این توضیحات کاملاً قانع کننده نیستند، اما وجه تمایز این تئاترها با تئاترها عمومی، کاربرد این اصطلاح را روشن تر می سازد: تئاترهای خصوصی معمولا سقف داشتند، گنجایش آنها نصف گنجای تئاترهای عمومی بود؛ و ورودیه این تئاترها بسیار گرانتر از تئاترهای عمومی بود، و ورودیه این تئاترها بسیار گرانتر از تئاترهای عمومی بود، این تئاترها موظف بودند برای همه تماشاگران جای نشستن فراهم آوردند و به جای روغن چراغ به وسیله شمع روشن می شدند.
تفاوت های دیگر مربوط به گروه نمایش دهنده و محل نمایش است که اهمیت بیشتری دارد. غالب تئاترهای خصوصی در مناطق آزاد لندن ساخته می شدند. این مناطق که عمده ترین شان بلک فریرز و وایت فریرز بودند در ابتدا جزء موقوفات دیرها بودند که بعدها در سال 1539 دربار آنها را تصاحب کرد،هرچد بعدها قسمت اعظم آنها به اشخاص دیگر واگذار شد.
این مناطق تا 1608 هنوز جرء قلمر شاه محسوب می شدند لذا با آنکه در محدود شهر لندن قرار داشتند، تحت نظارت شهرداری نبودند. علاوه بر آن اولین تئاترهای خصوصی که در منطقه آزاد ساخته شدند از ممنوعیت نمایش معاف گردیدند. شاید مهم ترین مشخصه تئاترهای خصوصی آن باشد که تا 1608 در اختیار گروه های پسران قرار داشتند که بازیگرانی غیر حرفه ای و از تهمت های بازیگران حرفه ای بری بودند.
بهترین درام نویسان عصر یعنی لی لی، جانسن، چاپمن، مارستن ترجیح می دادند برای شرکت های پسران نمایش نامه بنویسند. از این رو تئاترهای خصوصی آراسته تر، مجلل تر و گران تر از تئاترهای مشابه خود در فضاهای خارجی بودند.
اولین تئاتر خصوصی که اولین تئاتر بلک فریرز هم محسوب می شود در سال 1576 گشوده شد یعنی همان سالی که تماشاخانه تئاتر هم بنا گردید. در آن زمان شرکت های پسران هنوز از نظر جلب تماشاگران اشرافی بر شرکت های حرفه ای ترجیح داشتند، شاید به این دلیل که تئاتر حرفه ای هنوز درام نویسان ممتاز را جذب نکرده بود. پیش از 1576 گروه های پسران معمولاً سالی یک یا دو نمایش می دادند و شاید برای جلب تماشاگران بیشتر از میان لندنی های تحصیلکرده بود که این تئاتر بنا شد.
چون بلک فریرز یکی از مناطق اعیان نشین بود، لذا منطفی بود که ریچارد فارانت، سرپرست همسرایان کلیسای سلطنتی در ویندسور، آنجا را برای ساختن تئاتر انتخاب کند. وی برای گرفتن امکانات لازم جهت اجاره وسایل صحنه چنین عنوان می کرد که این وسایل ضرورت دارد زیرا پسران را برای بازی در مقابل ملکه تعلیم می دهد در غیر این صورت امکانات کمتری به او می دادند.
در گزارش های موجود هیچ اشاره ای در مورد اجرای نمایش در مقابل تماشاگران عادی وجود ندارد. پنهان کاری های فارانت موجب شد که شکایت هایی از او به عمل آید و در سال 1584 جلوی نمایش های پسران گرفته شد اما تا پیش از نعطیل نمایش های خصوصی تعدادی از گروه های مختلف تئاتر پسران مدارس همسرایی، با مدیریت های مختلفی در بلک فریرز نمایش داده بودند.
فارانت در 1580 درگذشت. گروه پسران بعدها در مکان های دیگری نمایش داد تا اینکه در 1596 تئاتر خصوصی به کلی از رواج افتاد.
مهم ترین تئاتر خصوصی، دومین تئاتر بلک فریرز بود که جیمز بوربیج در 1596 ساخت زیرا مدت اجاره نامه تماشاخانه تئاتر در 1597 به سر می رسید. هنگامی که بوربیج ساختمان های نویافته اش در بلک فریرز را به تماشاخانه بدل کرد، ساکنان محل بر علیه اجرای نمایش های حرفه ای شکایتی تقدیم دادگاه کردند. با مرگ بوربیج در 1597 چون اجاره بلک فریرز را به پسرش ریچارد واگذار کرده بود، پسرش بعدها تئاتر گلوب را در آنجا بنا کرد.
پسر بوربیج در سال 1600 بلک فریرز را به مدت 21 سال به هنری ایوانز اجاره داد و او با اجازه سرپرست کلیسای سلطنتی تئاتری را با گروه پسران راه انداخت. در 1604 پس از کسب اجازه از جیمز اول نام گروه بازیگران ملکه را برای این گروه برگزید.
بین سال های 1600 و 1608 گروه بلک فریرز از محبوب ترین و موفق ترین گروه های نمایشی در لندن محسوب می شد که به طور جدی با گروه های حرفه ای رقابت می کرد. تمایل ساکنان بلک فریرز برای پذیرش شرکت پسران، پس از طرد گروه های حرفه ای، نشانه اختلاف شدیدی است که در مورد دو نوع تئاتر در آن دوران وجود داشته است.
با انکه گروه بازیگران ملکه گروه محبوبی بود گاه با دربار دچار اختلاف می شد. این اختلافات عموما به خاطر اجرای نمایش هایی بود که از نظر دربار اهانت سیاسی محسوب می شدند. در 1608 جیمز اول آن قدر از دست این گروه به خشم آمد که دستور انحلال آن را صادر کرد در نتیحه بار دیگر ریچارد بوربیج توانست بلک فریرز را تصاحب کند.
با فروکش کردن خشم شاه گروه بازیگران ملکه بار دیگر توانست در آنجا نمایش بدهد. این گروه سپس در 1606 به تئاتر دیگری به نام وایت فریرز که برای گروه دیگری ساخته شده بود رفت. تا سال 6114 گروه بازیگران ملکه در آنجا برنامه اجرا می کرد و سپس بار دیگر به بلک فریرز برگشته و بدون اجازه در تالار پورتر نمایش اجرا کرد که احتمالاً دلیل انحلال گروه در سال 1617 همین امر بوده است.
در سال های 1637-1642 دیگر گروه غیر حرفه ای پسران دیده نشد و در این هنگام کریستوفر و ویلیام بیستن یک آموزشگاه تئاتر برای داوطلبان جوان به نام پسران بیستن تاسیس کردند.
تا سال 1610 تئاترهای خصوصی عمدتا به وسیله پسران اداره می شدند. پس از این تاریخ از محبوبیت این گروه ها کاسته شد و تئاترهای خصوصی نیز به دست گروه های حرفه ای افتاد. اولین تغییر مهم در 1608 اتفاق افتاد و این هنگامی بود که بوربیج دوباره اجاره بلک فریرز را به دست آورد.
جیمز اول به گروه بازیگران شاه دستور داد به آنجا بروند اما به علت بروز طاعون این گروه تا 1610 به آنجا نقل مکان نکرد. کریستوفر بیستن سپس یک میدان جنگ خروس ها (کاک پیت) را در 1616 تبدیل به یک تئاتر خصوصی کرد. این تئاتر نیز آتش گرفت و پس از دوباره سازی تئاتر فونیکس نام گرفت.
این تئاتر به ترتیب مورد استفاده گروه های بازیگران ملکه، بازیگران پرنس، بازیگران خانم الیزابت، بازیگران ملکه هنه ریه تا و پسرات بیستن قرار گرفت و تا آغاز جنبش اصلاح دینی همچنان فعال بود.
تئاتر سالیسبوری کورت در سال 1629 ساخته شد که مورد استفاده گروه های بازیگران شاه، بازیگران چارلز وبازیگران ملکه قرار گرفت. علاوه بر آن در سال 1629 چارلز اول تماشاخانه سلطنتی را توسط اینیگو جونز به صورت یک تئاتر دائمی درآورد، تا گروه بازیگران شاه جوان برای دربار در آنجا نمایش بدهند. روی هم رفته بین سال های 1576 و 1642 هفت تئاتر خصوصی در لندن ساخته شد.
تئاترهای خصوصی به تدریج پس از مدتی جایگاه اصلی گروه های حرفه ای گردیدند. گروه بازیگران شاه از اواسط اکتبر تا اواسط مه در بلک فریرز، پنج ماه بقیه را در گلوب نمایش می داد. از آنجا که درآمد حاصله از نمایش در بلک فریرز دو برابر و نیم درآمد گلوب بود، طبیعی است که گروه ترجیح می داد غالباً در فضاهای داخلی نمایش بگذارد. با رونق گرفتن تئاترهای خصوصی اعتبار تئاترهای عمومی کاهش یافت، هر چند که نمایش های تابستانی همواره در تئاترهای عمومی برپا می شدند.
تئاتر بلک فریرز دوم از نظر اعتبار و وسعت امکانات مهم ترین تئاتر خصوصی به شمار می رفت، و مورد تقاضای گروه های بسیار بود. ایروین اسمین در کتاب تئارت بلک فریرز شکسپیر، که از کامل ترین منابع ما درمورد تئاتر خصوصی است، ابعاد این تئاتر را چنین می نویسد: اتاقی به طول 30 متر و به عرض 14 متر که 10 متر آن ویژه لباس کنی و استراحت بازیگران است و فضایی به ابعاد 20 متر در 15 متر اختصاص به جایگاه تماشاگران و صحنه دارد. مورخان دیگر ابعاد اخیر را برای کل فضای تئاتر ذکر کرده اند.
ما می دانیم که این تئاتر ایوان هایی داشته و هر ایوان دارای اتاقک هایی اختصاصی با قفل بوده است. این اتاقک ها جایگاه اختصاصی اشراف و برجستگان محسوب می شد و جایگاه تماشاگران دیگر در گود تئاتر ساخته شده بود.
صحنه تا محاذات چشم تماشاگران نشسته در سالن اصلی بالا آمده بود که اسمیت این ارتفاع را یک متر ذکر می کند. اسمیت این تئاتر را بر اساس تحقیقات آدامز از تئانر گلوب ترسیم کرده است که برخی محققان آن را نپذیرفته اند. با وجود این غالب محققان معتقدند که پس زمینه صحنه در تئاترهای خصوصی از هر نظر شبیه به تماشاخانه های عمومی بوده است.
ابعاد صحنه اصلی در تئاتر بلک فریرز از 6 متر عمق و 9 متر عرض، تا 5/7 متر عمق و 14 متر عرض برآورد شده که از تئاتر فورچون با ابعاد 13 در 5/8 متر، کوچکتر بوده است. صحنه این تئاتر باز بوده و طاق پروسینیوم و پرده جلو نداشته است.
هر چند محققان به دومین بلک فریرز توجه بیشتری دارند زیرا وابسته به گروه شکسپیر بوده اما امروزه تئاتر کاک پیت در دربار اهمیت بیشتری یافته است. اخیراً معلوم شده که مجموعه نقشه های به دست آمده توسط اینیگو جونز طراحی شده اند. وی این نقشه ها را هنگام تبدیل میدان جنگ خروس ها به تئاتر در ستل 1628 ترسیم کرده است.
کام پیت با وسعتی حدود 20 متر مربع در داخل یک میدان مسابقه هشت ضلعی قرار داشت که سه ضلع این هشت ضلعی تبدیل به صحنه شده بود. جایگاه شاه درست در مقابل نمای صحنه و جایگاه دیگران در فضای اصلی محوطه قرار داشت که از دو ایوان تشکیل شده بود. شکل صحنه نیم دایره و حدود 11 متر عرض و 5 متر عمق داشت.
پس زمینه صحنه یک نمای دو طبقه به شیوه تئاتر و الیمپیکو ساخته پالادیو بود زیرا جونز از شیفتگان پالادیو بود. پنج ورودی در صحنه بود که وسیع ترین آنها در انتها و مرکز صحنه قرار داشت و دارای سر در قوسی و عرض بیش از یک متر بود. هیچ یک از درها خاصیت صحنه داخلی را نداشتند اما همه ورودی ها را می شد به عنوان فضای مخفی به کار گرفت. طبقه دوم صحنه تنها یک ورودی داشت که مستقیماً در بالای در مرکزی بود و به عنوان فضای بازی قابل استفاده بود.
چون نمایشهایی که در تئاتر کاک پیت در دربار اجرا می شدند، از تئاترهای عممی و خصوصی می آمدند، لذا جزئیات صحنه آنها نیز به گونه تئاترهای عمومی ساخته شده بود، از این رو غالب محققان معتقدند که نقشه های جونز قابل اعتمادترین مدارکی است که می توان تئاترهای رایج بین سال های 1576 و 1642 را بر اساس آنها بازسازی کرد.
اگر این استدلال قانع کننده باشد باید درباره مباحثی که تئاترهای الیزابتی را با فضایی پیچیده برای بازی و صحنه داخلی در طبقه دوم فرض می کنند، تردید کرد.
بیشتر بخوانیم:
گذر تئاتر انگلیس از قرون وسطی و تاثیر ایتالیا بر هنر نمایش
نمایش مجلسی یا انجمن ادبی چیست؟
رقابت هنر نمایش با گلادیاتورها در روم باستان/ ساخت کولوسئوم
