ماده 501 قانون در این مورد بیان میدارد: «هرگاه در اثر تدلیس، تقلب یا تقصیر در انجام وظیفه داوران ضرر مالی متوجه یکی طرف یا طرفین دعوا گردد، داوران برابر موازین قانونی مسئولیت جبران خسارت وارده خواهند بود».
دعاوی مربوط به مسئولیت داور، به ندرت در رویه قضایی مطرح می شود؛ نویسنده بعد از مشورتی که با بسیاری دیگر از قضات محترم دادگاه ها داشته، نمونه ای از دعوای مسئولیت داور یا رایی در این زمینه به دست نیاورده است. بنابراین بررسی این مسئولیت، با طرح برخی پرسش ها و فروضی که بیشتر جنبه تئوری دارند، به طور مختصر، صورت می گیرد زیرا هدف ما بررسی مسائل داوری با توجه به رویه قضایی است؛ اما طرح پاره ای پرسش ها، می تواند شروعی برای محققان دیگر باشد.
اگر به مباحث نظری صرف معتقد می بودیم، قطعاً از کنار این پرسش ها به آسانی نمی گذشتیم اما هرگز به دنبال نوشته ای که خالی از رویه قضایی بومی باشد، نبوده و نیستیم. پرسش هایی مانند:
1-آیا مسئولیت داور مانند قاضی است (از نظر تحقق، مفهوم تقصیر، جبران از بیت المال و ...)؛
2-آیا همان طور که از ظاهر ماده 501 بر می آید، تنها «ضرر مالی» قابل جبران است؟
3- آیا مسئولیت داور منحصراً از طریق اسباب مصرح در این ماده (تدلیس، تقلب یا تقصیر) تحقق می یابد و آیا منظور از «تقصیر»، به قرینه حرف «یا» و همراه شدن با تقلب یا تدلیس، تنها تقصیر عمدی است؟ و در این صورت آیا این ایراد مطرح نمی شود که چرا در مورد قاضی دادگاه، تقصیر سنگین نیز مطرح و از اسباب زیان می شود اما در مورد داور این گونه نیست؟ و سرانجام اینکه رابطه این ماده با ماده 1 قانون مسئولیت مدنی چیست؟
4- آیا می توان مسئولیت قراردادی داور را نیز در کنار مسئولیت عمومی او تصور نمود؟ به این نحو که چون داور با قبول داوری، متعهد به رسیدگی شده یا با جلب اعتماد طرفین در عدم مراجعه به دادگاه و به تاخیر انداختن حل و فصل اختلاف، در واقع «نقص توافق» نموده است، از این نظر مسئول می باشد؟
5- آیا داور به سبب نفس صدور رای نیز مسئول است یا به این جهت که امکان طرح دعوای ابطال در مورد رای او وجود دارد و هرگونه تعلل در این زمینه، به سبب فعل محکوم علیه است و رابطه خسارت را با داور قطع می کند، نمی توان مسئولیتی برای داور تصور نمود؟ در همین رابطه آیا نمی توان گفت که چون اسباب ابطال رای داور محدود است و دادگاه نمی تواند به طور کامل به بازرسی رای بپردازد؛ همیشه امکان ضرر از خود رای داور، در صورتی که در بررسی موضوعات تعلل یا تقصیر داشته باشد، وجود دارد؟
6- کیفیت تقسیم زیان در مورد داوران متعدد چگونه است؟ 7- آیا در مورد داور نیز بحث سوءاستفاده از حق مانند حق استعفا یا امتناع از داوری وجود دارد و می تواند مسئولیت مدنی او به دنبال داشته باشد؟
بیشتر بخوانیم:
