در یک دهه اخیر ایران به دنبال تمرکز روابط اقتصادی و تجاری با شرق است. حتی آفریقا چندان در مرکز توجه سیاست‌گذاران ایرانی قرار ندارد. در این فضا که ایران خود را محصور شرق کرده است، عربستان سعودی به دنبال توسعه روابط اقتصای و تجاری خود با جهان است تا در 2030 به هاب جهانی تجارت و سرمایه‌گذاری بدل شود.
به گزارش روزنامه اعتماد، اگرچه این آرزوی دور از دسترسی است و در جرگه برنامه‌های بلندپروازانه گنجانده می‌شود، اما حرکت برای رسیدن به این آرزو از سال 2016 آغاز شده است. مسیری پرسنگلاخ که عربستان با توسعه روابط دیپلماسی سیاسی در حال باز کردن آن است. اخیرا بازوی پژوهشی اتاق ایران به بررسی دیپلماسی اقتصادی عربستان در سال 2030 پرداخته است. این گزارش نشان می‌دهد عربستان در این مقطع چه وضعیتی دارد و چطور قصد دارد در 2030 به اهداف توسعه‌ای خود برسد.
چشم‌انداز عربستان در 2030
براساس این گزارش در سال‌های اخیر در راستای تحقق استراتژی کلان موسوم به چشم‌انداز ۲۰۳۰ متحول شده است. عربستان که کشوری پادشاهی با نظام تصمیم‌گیری متمرکز است، در سال‌های اخیر تصمیم گرفته تا به دولتی توسعه‌گرا بدل شود و توسعه اقتصادی را در کانون استراتژی کلان خود و مهم‌ترین ابزار مشروعیت‌بخشی نظام سیاسی قرار دهد. این تغییر راهبرد در قالب چشم‌انداز ۲۰۳۰ متجلی شده است، اگرچه استراتژی کلانش به شدت بلندپروازانه و اقتصادمحور است. عربستان برمبنای این استراتژی امیدوار است مهم‌ترین کشور در حال توسعه در جهان اسلام و حتی هاب جهانی تجارت و سرمایه‌گذاری شود. این کشور قصد دارد با متنوع‌سازی اقتصادی از وابستگی به نفت نجات پیدا کند . برهمین اساس در کانون استراتژی اقتصادی عربستان، اتصال به زنجیره‌های جهانی ارزش، بهبود محیط برای جذب سرمایه و توسعه تجارت به خوبی دیده می‌شود. از لحاظ جغرافیایی شورای همکاری خلیج‌فارس همچنان مهم‌ترین اولویت عربستان سعودی در دیپلماسی اقتصادی محسوب می‌شود و این کشور می‌کوشد تا ضمن حفظ نقش رهبری در این شورا فرآیند گسترش اتصالات با کشورها و مناطق دیگر در چارچوب موافقتنامه‌های تجارت آزاد را از طریق این شورا به پیش ببرد. افزون بر این بهره‌گیری از موقعیت ژئواکونومیک عربستان به عنوان حلقه وصل جریان‌های تجاری جهانی نیز در دیپلماسی اقتصادی این کشور اولویت یافته است.
مرور تجارت عربستان
برمبنای آمارهای ارایه شده از سوی بانک جهانی در حوزه تجارت کالایی، در سال 2020 مهم‌ترین شرکای صادراتی عربستان، امارات با سهم 4.8 درصد، چین با 4.41 درصد، هند با 1.67 درصد، سنگاپور با 1.55 درصد و بحرین با یک درصد هستند.
در این میان پنج شریک اول وارداتی عربستان، چین با سهمی بالغ بر 20.19 درصد است. شریک دوم آن امریکا با 10.74 درصد و شریک سوم امارات با 6.84 درصد است. بعد از این کشورها آلمان با 5.19 درصد و هند با 4.85 درصد به عنوان شرکای وارداتی عربستان هستند. در حوزه تجارت خدمات، عربستان سعودی واردکننده خدمات با میانگین کسری سالانه 61 میلیارد دلار طی سال‌های 2015 تا 2019 است. این رقم در سال 2015 بالاترین میزان بوده و به 73.6 میلیارد دلار رسیده است؛ با این حال، صادرات خدمات عربستان به‌طور قابل‌توجهی در مدت مشابه افزایش یافته و از 14.5 میلیارد دلار در سال 2015 به 24.2 میلیارد دلار در سال 2019 رسیده است. عربستان، کشوری کلیدی در گردشگری مذهبی است و میلیون‌ها نفر سالانه به این کشور برای ادای حج سفر می‌کنند. در بخش واردات هم در همین مقطع خدمات مرتبط با دولت تقریبا یک‌سوم واردات خدمات را تشکیل می‌دهند. پس از آن حمل و نقل 22.5 درصد و مسافرت 19.2 درصد است.
طبق داده‌های موجود، اداره تجارت خارجی
در راستای چشم‌انداز 2030، در تلاش است تا تجارت خارجی عربستان را در جهت تسهیل دسترسی صادرکنندگان به بازارهای خارجی سوق دهد. گشودن بازارهای جدید برای محصولات ملی، توسعه قابلیت‌ها در تجارت خارجی با همکاری بخش‌های دولتی و خصوصی و به حداکثر رساندن نقش بخش خصوصی به عنوان یک شریک اساسی در جهت تقویت این مشارکت و توسعه قابلیت‌ها در دستور کار این نهاد قرار دارد. در این راستا سه هدف استراتژیک برای سیاست تجاری عربستان تعریف شده است؛ اولین هدف، گشودن بازارهای جدید به روی صادرات عربستان است. دومین هدف، تقویت تولیدات داخلی از طریق سیاست‌های تجاری متناسب و سومین هدف توسعه قابلیت شرکت‌ها برای تجارت خارجی است.
توسعه و تسهیل تجارت
مرور دیپلماسی اقتصادی عربستان در سال‌های اخیر نشان از تلاش آن برای ایجاد ساختارهای سخت و نرم برای تسهیل تجارت خارجی است. این کشور در حوزه رویه‌های گمرکی در سال‌های اخیر اصلاحات مهمی را صورت داده است، به گونه‌ای که جایگاه آن در شاخص تجارت فرامرزی به عنوان یکی از شاخص‌های کلیدی گزارش فضای کسب و کار بانک جهانی از رتبه ۱۵۰ در سال ۲۰۱۶ به رتبه ۸۶ در سال ۲۰۲۰ ارتقا یافته است. درحالی که در همین مقطع ایران با صعود 44 پله از رتبه 167 به 123 رسیده است. اگر امروز عربستان 37 پله از ایران جلوتر است به اذعان کارشناسان ناشی از رویکرد این کشور در سال‌های اخیر به دیپلماسی اقتصادی است.
