برای اینکه انسان با زمین در آشتی باشد ابتدا باید با اسمان آشتی کرد. معماری سبز یکی از مهم ترین راه های رسیدن به پایداری در معماری است.
واژه پایداری برای اولین بار در کمیسیون جهانی محیط زیست و توسعه سازمان ملل به این صورت تعریف شد: پایداری عبارت است از برآوردن نیازهای نسل حاضر بدون مخدوش ساختن توانایی نسل آینده در برآوردن نیازهای خودشان.
پایداری در عرصه زندگی شهری در سه شاخه پایداری اجتماعی، پایداری اقتصادی و پایداری زیست محیطی معرفی شد و معماران در دو دهه گذشته برای رسیدن به پایداری ریست محیطی به دنبال تدوین روش ها و اصولی بودند که در قالب نام های مختلف از قبیل طراحی پایدار، پایداری در معماری و معماری سبز معرفی شده است.
مفهوم پایداری راه حلی است که برای مواجهه با بسیاری از این معضلات تعریف شده است. معماران، مالکان و کاربران ساختمان ها می توانند با انتخاب صحیح مصالح مناسب از نظر زیست محیطی، استفاده از یک فرآیند طراحی اکولوژیکی و توجه مسئولانه به استفاده از ساختمان ها مقدار تبعات زیست محیطی حاصل از رشد شهرها را به حداقل برسانند.
با این حال شاید نتوان راه حل مشکلات زیست محیطی معاصر را در این نوع معماری یافت و در نتیجه باید رویکردهای جدیدی را به این منظور اتخاذ نمود. یکی از این رویکرد که توسط جانگ جین کیم از دانشگاه میشیگان پیشنهاد شده است به ارائه سه قانون پایداری در معماری می پردازد: اقتصاد منابع، طراحی چرخه عمر و طراحی انسان.
اقتصاد منابع، مرتبط با کاهش، بازمصرف و بازیافت منابع طبیعی ورودی به یک ساختمان است. طراحی چرخه عمر نوعی شیوه شناسایی برای تحلیل فرایند ساختمان سازی و تاثیر آن بر محیط زیست فراهم می آورد. طراحی انسانی نیز بر تعاملات میان انسان ها و جهان طبیعت متمرکز می شود.
هدف طراحی پایدار، یافتن راه حل های معمارانه است که بتواند رفاه و همزیستی این سه گروه را تضمین کند. برای رسیدن به این هدف، گریزی نیست جز تدوین قوانین و ضوابطی که طراحان، مجریان و بهره برداران با رعایت آنها نه تنها به هدف تعریف پایداری که در ابتدا اشاره شده نائل شوند بلکه معماری سبز به معنی واقعی کلمه، چهره شهرها و بناهای ما را مردم وارتر کند.
در واقع تبیین اصول به همگان کمک خواهد کرد که به جای ایستادن و مقاومت رد مقابل طبیعت، نه تنها با آن همراه شویم بلکه از مواهب و نقاط قوت آن به نفع معماری بنا استفاده کنیم.
تعریفی از معماری سبز
معماری سبز برخاسته از معماری پایدار و توسعه پایدار بوده است که این نیز ناشی از نیاز انسان امروز در مقابل پیامدهای سوء جهان صنعتی و مصرفی عصر حاضر است. حفظ و حراست از منابع طبیعی جهان، مصونیت از آلودگی هوا و سایر آلودگی های محیطی، حفاظت از لایه ازن، بهداشت جسمی و روانی، آینده بشریت و... از موضوعاتی است که در این راستا مطرح بوده و ضرورت آن به عنوان یک وظیفه جهانی روز به روز آشکارتر می شود.
کلیات و اهداف در معماری سبز
طراحی سبز عملی است برای حل مشکلات که طی آن، منابع طبیعی، قبل، بعد و طی پروسه تولید و ساخت به کمترین حد آسیب می بیند، به علاوه در مسیر این عمل مصالح باید مفید بوده، عمر مفید طولانی داشته و قابل بازگشت به چرخه طبیعت باشند. چیزهای با طول عمر زیاد هم مفیدند و هم بزرگترین مانع علیه اسراف و ضایعات، و این بهتر از استفاده مجدد یا بازیافت آنهاست.
اکنون زمانی است که منابع رو به زوال است، هنگامی که دغدغه معماران، معماران منظر، طراحان شهری، مهندسین و متخصصین ساختمان اساساً در چاره جویی برای آینده است. متخصصین طراح باید حوزه مهارت و تخصص و فعالیت خود را در این زمینه بسط دهند که این از منابع حفاظت شود و حامی آینده فرزندان، نوه ها و نسل های بعدی باشد.
قبل از هر چیز که یک ساختمان سبز خلق شود مانند هر چیز دیگر به یک خالق احتیاج دارد. این موضوع یعنی ایجاد ساختمان سبز به سلامت فردی که در آن و درمحیط اطراف آن زندگی می کند کمک خواهد کرد و از او پشتیبانی خواهد کرد و باعث رضایتمندی و سودمندی آنان خواهد شد. این موضوع نیازمندی کاربرد با دقت انرژی های تصدیق شده در معماری است.
استفاده از طبیعت بادوام و منبع مواد با کیفیت و تکیه بر خورشید برای استفاده های گرمایی و نیروی برق و روشنایی روزانه و دوباره استفاده کردن از ضایعات و... یک اتحاد و یک پارچه سازی ساختمانی ظریف این استراتژی ها را تولید میکند. البته باید توجه داشت که تبدیل فرهنگ بشر به یک پایه و تغییر ساختار اساسی روح و سرشت انسان بستگی دارد.
ما باید یکی شدن و به هم پیوستن و وابستگی به یکدیگر را با یک چیزی خیلی وسیع تر از خودمان را دوباره کشف کنیم. جهان طبیعت قلم مویی است روحانی که نسبت به همه چیز برتری می یابد. اول شخص و بعد جامعه، این عقیده لوبوزوف است. او عقیده دارد ما باید هر دو گروه را مجبور سازیم که موافق حقایق زندگی در جهان باشند.
اغلب از ساختمان سبز تعبیر به ساختمانی می شود که اثرات منفی آن بر روی محیط اطرافش کم باشد. هدف از ایجاد ساختمان های سبز بر اساس اصول، بهبود یافتن آب و هوا و جلوگیری ثرات منفی ساخت و ساز بر محیط زیست است. صرفه جویی و بهینه سازی مصرف انرژی و کاربرد انرژی های پایدار در حال حاضر هیچگونه نقشی در فرهنگ ساختمانی کشور ندارد.
علاوه بر آن در ساخت و سازهای مسکوتی بخش خصوصی و خصوصاً مسکن طبقه مرفه ارقام نسبتاً مهمی به زیان سایر موارد ضروری هزینه در ساختمان صرف تزئیانات افراطی و بی اصالت می شوند که عمدتاً به نام ابزارسازی مشهور است.
انگیز مصرف این مبالغ نامتعادل در زیور آرایی احراز جلال و شکوه و... و نهایتاً رونق موفقیت تجاری خصوصاً در حرفه بساز و بفروشی است. این مساله متاسفانه به یک مد در جامعه تبدیل شده است که این نگران کننده است.
اما چاره مشکل چیست؟ انکشاف رویکردهای نوین زیبایی شناختی برای ایجاد دگرگونی و تحول در اذهان عمومی و جایکزینی الگوهای زیستی مبتنی بر تعادل صرفه جویی و بهینه سازی مصرف و احترام به محیط طبیعی و اجتماعی زیست به جای الگوهای منحط رایج کنونی امری ضروری است. لازمه این امر آن است که معماران بکوشند به جای دنباله روی در سلیقه عامیانه و بازاری پسند، ذوق و سلیقه عمومی را در جهات سازنده و مفید اجتماعی هدایت کنند.
معماران می توانند به مردم بباورانند که طرح های اقلیمی و زیست محیطی کمتر از تزئینات رایج کنونی زیبا نیست. از طریق معماری می توان جامعه را از مطلوبیت و ارزش فراوان اقتصادی و زیست محیطی انرژی هایی که به نام های بی زیان و آرام و... مشهور شده مطلع کرد.
انرژی هایی که از دیدگاه هنرمندان و معماران می تواند به جای هر چیز دیگر زیبا نامید. آینده جهان در زیبایی های زیبا نهفته است. بیایید زیبایی نهفته در انرژی های پاک و حیات بخش را کشف کنیم. ارزش های معماری سنتی و سنت ارزش های زیست محیطی معماری سنتی ایران واجد ارزش های بسیار فراوان در شیوه های گوناگون استفاده بهینه از انرژی و بهره برداری آکولوژیک از انواع انرژی ها و خصوصاً کاربرد انرژی های پایدار و بی زبان است.
گرچه استفاده از باد و به عبارت صحیح تر بهره برداری از حرکت هوا و ایجاد نسیم عمده ترین و رایج ترین نوع کاربرد انرژی های بی زیان در معماری سنتی ایران است با این حال همه عناصر اربعه فلسفی و آیینی (آب، هوا، خورشید، خاک) دارای کاربرد عالی زیست محیطی در مدنیت و معماری ایران قدیم بوده است.
نوع مصالح و فنون ساختمانی رایج در گذشته خصوصاً آنچه که در رابطه با پایداری بنا به کار می رفته و عناصر باربر اصلی ساختمان را تشکیل می داده یعنی دیواره ها و سقف ها یا به عبارت کلی تر عناصر افقی و عمودی به علت دارا بودن حجم و وزن زیاد به طور خود به خودی و طبیعی در مقایسه با مصالح و مواد سبک وزن و کم حجم کنونی دارای ظرفیت بالای نگهدارنده و ذخیره انرژی و استعداد متعادل سازی حرارت در فضاهای مصنوع بوده است.
در عین حال این ویژگی به هیچ روی به معنای آن نیست که زیبایی آسایش پایداری عالی و کیفیات ارجمند زیست محیطی و ابتکارات مربوط به استفاده بهینه از انرژی در معماری ایرانی امری خود به خودی و پیش پا افتاده و بی نیاز از هوش، قدرت خلاقه و علم و دانش تلقی شود.
برخلاف بررسی دقیق ویژگی هی معماری ایرانی حاکی از برخورداری از دانش و آگاهی بسیار، هوشمندی و دقت در جزئیات معماری بذل توجه بسیار به امر ایجاد فضای راحت و آسایش داخلی، زیبایی، استحکام و عدم تخریب محیط و حفظ کیفیت زیست.
اصول معماری سبز
اصل اول: حفاظت از انرژی
اصل دوم: کار با اقلیم
اصل سوم: کاهش استفاده از منابع جدید
اصل چهارم: احترام به کاربران
اصل پنجم: احترام به سایت
اصل ششم: کل گرایی
بعضی از جنبه های معماری سبز عبارتند از :
- افزایش آسایش، قابلیت زندگی و بهره وری
- بهبود دوام، کیفیت و قابلیت نگهداری
- ثبات وضعیت محیط داخلی
- پس از انداز پول به وسیله کم کردن هزینه های زندگی
- پی بردن به گزینه های ساختمان های با عملکرد بالای خورشیدی
- انتخاب زمینه مصالح ساختمانی سبز جهت ایفای نقش شما برای کمک به محیط زیست
دستورالعمل اجرایی معماری سبز برای ساختمان های مسکونی-نحوه استقرار و کاربری اراضی سبز
- در مناطق توسعه یافته ساخت و ساز کنید: برخلاف پاشیدگی شهری، در توسعه فشرده، اراضی بایر و کشاورزی حفظ و تراکم مرتفع می شود و به موجب آن مجاورت مغازه ها و خدمات عمومی و حمل و نقل متناوب فراهم می شود.
- پروژه ها و نقشه های چند منظوره طراحی کنید که در آن پروژه ها، کاربری های مسکونی و تجاری به منظور کمک به ایجاد اجتماعات زنده و با روح و همچنین کاهش بزرگترین منبع آلودگی یعنی استفاده از اتومبیل با هم تلفیق شده اند.
- ساختمان ها را به گونه ای مستقر سازید که دسترسی به حمل و نقل عمومی، مسیرهای عبور دوچرخه و دسترسی پیاده به خدمات اساسی فراهم شود. این امر استفاده از اتومبیل را به حداقل می رساند. همچنین با اشتغال در منزل رانندگی می تواند کاهش یابد. در نظر داشته باشید که دفتر کار در منزل با وسایل و خزط تلفن مورد نیاز است.
- ساختمان های قدیمی را مرمت کنید. مرمت ساختمان های موجود زیست شناسانه ترین ساخت و ساز است.
- ساختمان ها را با توجه به، به حداقل رساندن فشردگی محیطی مستقر سازید.
- ساختمان ها را به گونه ای جایگزین نمایید که از گیاهان موجود بهره برداری گردد.
طراحی خانه های سبز
- کوچکتر بهتر است. با یک طرح خوب از فضاهای داخلی استفاده مطلوب ببرید، به طوری که اندازه کلی ساختمان و منابع مورد استفاده در ساخت و نگهداری آن در حداقل نگه داشته شوند.
- ساختمانی انرژی کفا طراحی کنید. از عایق کاری در سطح بالا و پنجره های با قابلیت بالا در جهت نور خورشید (تابش گرمایی در شرق و غرب) و با ساختار سخت درزگیری شده استفاده کنید. ساختمان های به هم چسبیده هزینه پوشش ناکافی خارجی بنا را به حداقل می رساند.
- آسایش رایگان. گرمای معمول خورشیدی، نور روز و خنک کننده های طبیعی می توانند با ارزش موثری در اغلب ساختمان ها جای داده شوند.
- انرژی رایگان به دست آورید. ساختمان ها را با آبگرمکن خورشیدی و مولد برق نوری یا با پیش بینی تاسیسات خورشیدی برای آینده طراحی کنید.
- استفاده مطلوب از مصالح. ضایعات را با طراحی برای ارتفاع استاندارد سقف ها و ابعاد ساختمانی به حداقل برسانید.
- دفع زباله را برای ساکنین ساده کنید. برای پروسه سقف زباله مواردی از قبیل سطل های زباله نزدیک آشپزخانه و در محفظه زیر سینک ظرفشویی تدارک ببینید.
- سیستم ها گرفتن (دفع) آب بام میتواند برای جمع آوری آب باران و استفاده آن در آبیاری محوطه در نظر گرفته شود.
مصالح سبز
- از استفاده آن دسته از مواد شیمیایی که ازن را از بین می برند در تجهیزات مکانیکی و عایق ها اجتناب کنید.
- از مصالح ساختمانی به دست آمده از محل استفاده کنید. حمل و نقل حائز اهمیت است هم در انرژی مصرفی و هم در آلودگی عمومی
- از مصالح ساختمانی زائد یا فرآورده هایی که از مواد قابل برگشت به چرخه طبیعت به دست آمده از قبیل عایق سلولز، هوموسوت، تخته چندلا، آجر فرش کف ساخته شده از شیشه زمینی و پلاستیک بازیافتی به شکل الوار و کف پوش استفاده کنید.
- فرآورده های چوبی معتبر را جستجو کنید. از الوار منحصراً ضمانت شده و به دست آمده از جنگل های کنترل شده استفاده کنید.
- از موادی که با گاز خود آلوده کننده هستند اجتناب کنید: حلال پایه رنگ و روغن، چسب ها، قالی، براده چوب و بسیاری از دیگر مصالح و فرآورده های ساختمانی، فرمالدئید و ترکیبات فرار ارگانیک VOC آزاد می کنند.
تاسیسات سبز
از چراغ های روشنایی و وسایل با کارآیی بالا استفاده کنید. لامپ فلورسنت از نظر زیبایی شناختی پیشرفته است و ارزانتر از نور سفید. در صورت استفاده از انرژی معمول خورشیدی از دیگ های سایز کوچک استفاده کنید. از تاسیسات آب کفا استفاده کنید. دستشویی های آب نگهدار، دوش های حمام و هوادهنده های شیر آب نه تنها مصرف آب را کاهش می دهند بلکه بار سیستم سپتیک یا عملکرد دستگاه فاضلاب را نیز کم می کنند. استقرار تجهیزات به طور متمرکز هزینه آب گرم را کاهش می دهد.
بیشتر بخوانیم:
