کانت روشن نمود که دست عقل از شناخت جوهرها و حقایق آنها کوتاه است و در آن امور ساختن فلسفه اولی و جزم در آن به وسیله عقل نظری ممکن نیست. درامور طبیعت یعنی در پدیدارها و رویدادها، اما می توان به مدرکات عقل اعتماد کرد و پس کانت در پی آن بر آمد که فلسفه طبیعی را که محل اعتماد می تواند باشد تدوین کند اما توجه داشت که امری فوری تر از آن در پیش دارد به این معنا که اگر از راه عقل نظری جزم به اثبات امور معنوی و مجردات میسر نیست به انکار هم نمی توان پای فشرد، بلکه آن امور عقلاً محتمل اند و از راه دیگر یعنی از راه عقل عملی جزم به اثبات آمها میسر می گردد و تا وقتی که این فقره را محقق نساخته است اذهان مشوب خواهد بود و شایبه سوفسطایی بودن او خواهد رفت و مایه گمراهی خواهد شد.
پس پژوهش در چگونگی عقل مطلق عملی را مقدم داشت و از این رو فلسفه طبیعی را که وعده داده بود نتوانست تدوین کند.
چون در نقد نخستین سنجش خرد ناب استدلال شده بود که عقل مطلق یا عقل محض نمی تواند آزادی اراده را اثبات کند و چون به عقیده کانت اخلاقیات چنین آزادی ای را ایجاب می کرد، چنین می نمود که کنش های عقل، اخلاقیات را مانند الاهیات فاقد پایه معقول کرده اند.
از آن بدتر نهضت روشنگری با ابراز تردید درباره وجود خداوندی که پاداش دهد و مجازات کند، اخلاقیات را از شالوده مذهبی محروم ساخته بود. اگر قرار بود این پایه های دیرینه اخلاقیات فروریزند، تمدن چگونه می توانست به حال خود باقی بماند؟ کانت حس می کرد که خود وی چونان مردی با ایمان دوران روشنگری آلمان، ناچار است زمینه عقلانی برای یک قانون اخلاقی بیابد. وی در مقاله ای با عنوان اصول بنیادی فلسفه اخلاق تلاش های آزاد اندیشان برای ابتنا اخلاق بر تجربیات یک فرد یا یک نژاد را مردود اعلام کرد.
به نظر وی این گونه ماخذ تجربی یا اکتسابی اصول اخلاقی را از آن کلیت و مطلقیتی که اصول صحیح اخلاقی ایجاب می کند محروم خواهند داشت.
او اظهار داشت که منشا و موضوع تمامی مفاهیم اخلاقی تماما از پیش در عقل موجود است. دومین اثر مهم کانت سنجش خرد عملی در پی آن بود که آن موضع و منشا را بیابد و روشن سازد. در این کتاب مبانی اخلاقی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت، چنان که نخستین نقد مبانی دانش را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده بود.
بیشتر بخوانیم:
