در تراژدی های نخستین همسرایی بر سراسر نمایش غالب بود زیرا نمایش تنها یک بازیگر داشت و او هم مرتب صحنه را بر تغییر نقش ترک میگفت. درنمایشنامه های آشیل، با آنکه بازیگر دوم وارد درام شده بود همچنان نقش اصلی درنیمی از نمایش در اختیار همسرایان بود. به علاوه در تراژدی ملتمسان نقش اصلی را همسرایان به عهده دارند و در اومنیدر (الهگان انتقام) همسرایان نقش مقابل بازیگر را به عهده می گیرند. پس از آشیل نقش همسرایان سال به سال کاهش یافت تا جایی که در نمایشنامه های اوریپید نقش همسرایان اغلب با رشته باریکی به حرکت دراماتیک پیوند می خورد.
مورخان در مورد تعداد همسرایان اختلاف نظر دارند. عقیده مرسوم آن است که تعداد همسرایان پنجاه نفر بوده است که در دوران آشیل به دوازده نفر تقلیل یافت و دوباره در دوران سوفوکل به پانزده نفر رسید. مدرک صریحی در مورد تعداد پنجاه نفر همسرایان در دست نیست، و نظریه فوق از دو منبع اصلی حاصل شده است؛ اول قول ارسطو است که می نویسد تراژدی از بدیهه سرایی سرخوان همسرایان در دیتیرامب به جود آمده است.
با این نظر می توان به این نتیجه رسید که نویسندگان بعد از ارسطو از آن رو تعداد همسرایان را پنجاه نفر ذکر می کنند که تعداد همسرایان در دیتیرامب این تعداد بوده است. البته این سند قدیمی ارزش خود را دارد، اما به ما نمی گوید قبلاً چگونه بوده که بعد در سال 508 به پنجاه نفر رسیده است و این سال زمانی است که تراژدی کاملا جای خود را پیدا کرده بود.
دومین منبع مهم در پشتیبانی از همسرایان پنجاه نفری، نمایشنامه ملتمسان است که همسرایان آن دختران دانائوس هستند و در اساطیر نقل است که تعداد دختران دانائوس پنجاه نفر بوده است. باز آشیل در نمایشنامه خود نیاورده است که چند نفر از دختران دانائوس در بازی شرکت کرده اند.
بعلاوه سندی به دست آمده که تاریخ نوشتن این نمایشنامه را متفاوت از آنچه قبلا می دانستیم ذکر می کند (قبلا تاریخ نوشتن این نمایشنامه را حدود 490 می دانستند) سند جدید همچنین حاکی از آن است که این نمایشنامه پس از آن که سوفوکل در مسابقه شرکت کرد، تهیه شد (یعنی پس از 468) و این زمانی است که تعداد همسرایان دوازده نفر بوده است به هر حال شواهد دیگری نیز حاکی از آن است که در ابتدا تعداد همسرایان پنجاه نفر بوده است.
سندی که تعداد همسرایان را دوازده نفر ذکر می کند در اصل بر اساس نمایش آگاممنون استوار است که آن دوازده سطر برای همسرایان وجود دارد و بنا به نظر برخی منتقدان این دوازده سطر بین دوازده همسرا تقسیم می شده است. اینکه هر یک از همسرایان یک سطر را می خوانده اند کاملاً مبتنی بر حدس و گمان است.
کسانی که از نظریه دوازده نفر پشتیبانی می کنند معمولاً چنین توضیح میدهند : نعداد کل بازیگرانی که نقش همسرایان را ایفا می کردند پنجاه نفر بوده است و چون در دوران آشیل همسرایان به تعداد تقریبا مساوی بین چهار درام نویس رقیب در مسابقه تقسیم می شدند، لذا به هر درام نویسی دوازده تن می رسیده است به این ترتیب همه همسرایان موجود می توانستند در نمایش شرکت کنند. علتی که بر این تغییر ذکر می شود معمولاً اقتصادی است یعنی می خواستند مخارج جشنواره را پایین بیاورند.
در گزارش های نویسندگان چند سده پس از سوفوکل شواهدی هست که تعداد همسرایان را 15 نفر ذکر می کنند اما آنها هیچ ضابطه ای را برای نظر خود ارائه نمی دهند. در هر حال مدت زیادی است که تعداد پانزده همسرا برای نمایشنامه های سوفوکل و اوریپید پذیرفته شده است گو اینکه در سالهای بعد از اوریپید، تعداد همسرایان مدام تقلیل می یافت و گاه به سه نفر می رسید.
بعضی از تراژدی های یونانی دارای دسته دوم همسرایان نیز هستند که گاه اصلاً گفتاری ندارند و گاه تنها دو سه سطر گفتگو دارند. در ملتمسان اثر آشیل، همسرایانی به نام ملازمان دختر دانائوس وجود دارند و در هیپولیت اثر اوریپید دو نوع همسرای کاملاً متمایز حضور دارند.
همسرایان عموماً با هم و با گام هایی با شکوه وارد صحنه می شدند. به ندرت بعضی از اعضای همسرایان به تنهایی یا در دسته های کوچک و گاه از نقاط مختلف به صحنه می آمدند. اکثر قسمت های مربوط به همسرایان با رقص و آواز هماهنگ و دسته جمعی همراه بود و گاه همسرایان به دو دسته تقسیم می شدند و هر دسته به نوبت می خواند.
گاه همسرایان با قهرمانان اصلی (بازیگران) گفتگو می کردند و به ندرت همسرایان به تنهایی سخن می گفتند. به عنوان بازیگر همسرایان در موقعیت های مختلف عکس العمل مناسبی نشان می دادند اما هیچ مدرکی صراحت ندارد که در طول قطعات مختلف نمایش وضع همسرایان و نحوه ایستادن شان در صحنه چگونه بوده است و اینکه هنگام تحریر اشعار چگونه حرکت می کردند.
از آنجاکه نمایش ساتیر در پایان تراژدی و مرتبط با آن اجرا می شد، لذا همسرایان ساتیرها احتمالاً از همان سنت اصلی در تراژدی پیروی می کردند. اما چون ساتیر همچون تراژدی جدی نبود، همسرایان در ساتیر از نظر آزادی عمل به کمدی نزدیک می شدند.
همسرایان کمدی کهنه از 24 عضو ترکیب می یافتند که گاه مثلا در نمایش لیسیستراتا به دو بخش تقسیم می شدند و هر بخش نماینده یک جنس بود. ظاهراً در کمدی آزادی عمل بیشتری از تراژدی وجود داشت در نتیجه در کمدی ورود، رقص و دیگر حرکات همسرایان بسیار متنوع تر و آزادانه تر بود. نمایشنامه های موجود نشان می دهند که همسرایان کمدی از تحرک زیادی برخوردار بوده اند.
در همه انواع نمایش های دراماتیک همسرایان پس از پیش درآمد وارد صحنه می شوند و تا پایان نمایش در صحنه می مانند به حز چند مورد استثنایی که از همان آغاز نمایش وارد می شوند و گاه یکی دو بار از صحنه خارج می شوند و دوباره بازمیگردند.
گروه همسرایان در نمایشنامه های یونانی کاربردهای گوناگون دارند: اول، نقش وکیل یا مامور، همسرا نصیحت می کند، اظهارنظر می کند، سوال می کند و گاه نقش فعالی را برعهده می گیرد. دوم، چهارچوب اخلاقی و اجتماعی حوادث صحنه را تعیین می کند و برای عملی که نیاز به قضاوت داشته باشد معیار می گذارد. سوم، گاه نقش تماشاگری ایده آل را بازی می کند یعنی نسبت به حوادث نمایشنامه عکس العمل هایی را نشان میدهد که نویسنده امیدوار است تماشاگرانش نشان دهند. چهارم، همسرا در به وجود آوردن فضای کلی نمایش و صحنه به بازیگر کمک میکند و تاثیر دراماتیک نمایش را افزایش میدهد. پنجم، حرکت صحنه را شدت می بخشد، نمایش را تماشایی تر می کند و به تئاتری شدن نمایش کمک می کند. ششم، تاثیر مهمی بر ضرباهنگ و ریتم نمایش می گذارد و با ایجاد مکث ها و خلأهایی که تماشاگران را جلب کند به تماشاگر درباره القای اهمیت آنچه اتفاق افتاده یا قرار است اتفاق بیوفتد یاری می رساند.
در سده پنجم اعضای همسرایان افرادی غیر حرفه ای بودن ولی البته کاملا بی تجربه نبودند چرا که رقص های دسته جمعی در یونان باستان در میان مردم متداول بود. در هر مسابقه دیتیرامب که سالهای زیادی در دیونوسیای شهر سابقه داشت حداقل 500 نفر شرکت می جستند. از طرفی چون گروه همسرایان یازده ماه قبل ازاجرای نمایش در اخیار نویسنده و کارگردان قرار می گرفت، لذا فرصت کافی برای تربیت همسرایان برعهده درام نویسان بود، ولی بعدها این وظیفه برعهده اشخاص حرفه ای نهاده شد. اکثر اطلاعاتی که درباره تربیت همسرایان به دست ما رسیده مربوط به دیتیرامب است اما مورخان معتقدند همان مراحل برای همسرایان درامها نیز وجود داشته است.
برای ما گفته اند که تربیت همسرایان بسیار طولانی و دشوار و شامل رژیم غذایی، تمرینات زیاد و تعلیمات انضباطی زیر نظر اشخاص مختلف بوده است. همچنین متذکر شدهاند که همسرایان را گاه با پذیرایی های بسیار نازپرورده می کردند. گویا تربیت و تجهیز همسرایان مهمترین و پرخرج ترین بخش تهیه نمایش بود.
بیشتر بخوانیم:
