در سال هایی که درام هند در حال شکوفایی بود، تئاتر چین تازه داشت شکل می گرفت، به ویژه در نواحی پکن که همچون مصر و خاورمیانه از گاهواره های تمدن به شماره می رود.
در زندگی چینیان از همان آغاز رقص، موسیقی و آیین های مختلف برای باروری زمین، پیروزی در جنگف پیشگیری از بیماری و بحران های دیگر، نقش مهمی داشته است، و برخی از فرمان روایان چینی اینگونه فعالیت ها را برای هماهنگ کردن کشور خود لازم می شمردند و در سده هشتم ق.م معابدی وجود داشت که اجرا کنندگانی بدین منظور در اختیار داشتند و مورخان سعی کرده اند بین آیین های چینی و همسرایان دیتیرامب در یونان شباهت هایی بیابند.
پس از سال 100 میلادی اشاراتی به سرگرمی های غیرمذهبی در میهمانی های درباریان شده است که در آنها کوتوله ها، دلقک ها و بازیگران شوخ طبع نمایش های میم، رقص و آواز اجرا می کردند و حداقل یک منبع وجود دارد که در آن به صحنه تئاتری اشاره شده است.
در 210 ق.م قسمت اعظم چین تحت لوای یک فرمانروا متحد گشت، کسی که دیوار اعظم چین را بنا کرد تا از دست اندازی قبایل بیگانه در امان باشد. در این تاریخ که امپراتوران هزار گروه سرگرمی ساز در قصر های خود نگه می داشتند که در گزارشاتی به فسق و فجور و عیاشی های آنان اشاره شده است.
اولین دوره درخشان هنر و ادبیات چینی، با حکومت سلسله هان آغاز می شود. در این دوره چین از نظر وسعت با امپراتوری روم کوس برابری می زند.
ظاهراً در این دوره همه گونه سرگرمی رونق می یابد، چندان که مجموعه سرگرمی های این دوره را صد نمایش می نامیدند. سرگرمی ها شامل بندبازی، ژیمناستیک، نمایش های ورزشی، جادوگری و چشم بندی، تردستی، بلعیدن شمشیر و آتش، موسیقی، رقص و میم بودند.
بسیاری از این نمایش ها در جشن ها یا در بازارها و کاخ ها اجرا می شدند. امپرتوران هان، فعالانه هنر را ترویج می کردند و در 104 ق.م اداره ای به نام اداره سلطنتی موسیقی تاسیس کردند که وظیفه اش ترتیب دادن نمایش های سرگرمی و ترویج موسیقی و رقص بود.
بسیاری از سازهایی که امروزه در ارکسترهای تئاتر چین به کار می رود متعلق به این دوره هستند. نمایش تئاتر عروسکی سایه در چین را نیز می توان تا تاریخ 121 ق.م سراغ کرد.
در این تاریخ در خلال شرح اعمال جادوگران و برای احضار روح یا احضار خدایان، از تئاتر سایه استفاده می شد. این شکل نمایشی بعدها به عنوان سرگرمی به کار گرفته شد. باید در نظر داشت که اکثر مورخان هندوان را ابداع کننده تئاتر سایه می شناسند.
سلسله هان با چهارصد سال درگیری و ناآرامی روبرو بود اما سرگرمی های موجود در آن ظاهراً به حیات خود ادامه دادند. از بین سال های 265 و 420 میلادی شواهدی داریم که حاکی از وجود نمایش هایی با عروسک های خیمه شب بازی است و نیز در سده چهارم نمایش هایی وجود داشته که در آن شخصیت های تاریخی را بازسازی می کردند.
پس از آن که چین تحت لوای سلسله هویی بار دیگر یکپارچه شد، سرگرمی هایی رواج یافت که آمیخته ای از سنت های ملی با عناصر وارداتی از هند و آسیای مرکزی بودند. امپراتوری یانگ تی به این شکل جدید، صد نمایش، چندان علاقمند شد که مدرسه ای برای تربیت اجرا کننده این نمایش ها تاسیس کرد. مشهور است که یانگ تی پیش از انقراض امپراتوری اش نمایشی ترتیب داد که در آن 18 تا 30 هزار اجرا کننده در محلی به درازای 6 کیلومتر شرکت جستند.
در دوران فرمان روایی سلسله تانگ در اجرای تئاترهای تخصصی که با موسیقی، رقص، گفتگو و آکروبات همراه بود تحولی به وجود آمد.
در سال 714 امپرتور سوان تونگ مدرسه ای برای تربیت خواننده، رقصگر و دیگر سرگرمی سازان درباری تاسیس کرد که هدف هایش با مدارس پبیشین متفاوت بود. این مدرسه به ابداع و خلاقیت و سلیقه مردم ارج بیشتری می نهاد و منحصراً به اشکال سنتی نمی پرداخت و بعدها چندان وسیع گردید که یکبار 11409 نفر شاگرد داشت.
این مدرسه در طول زمان تغییرات فراوانی دید، اما همیشه به نام باغ گلابی خوانده می شد. حتی امروزه همه بازیگران سنتی چینی تعلیمات خود را به این مدرسه نسبت می دهند. شاگردان مکتب گلابی در چین تقریبا همان معنایی را دارد که در غرب، درام نویسان وابسته به سبک تس پیس، دارد.
در این دوران داستان هایی نوشته شد که منبع الهام درام نویسان آینده گردید.
سلسله تانگ پس از یک دوره ناآرامی جای خود را به سلسله سونگ داد که به نوبه خود دوره فرهنگی شکوفایی را با خود به ارمغان آورد. در این دوران نه تنها هنر رونق گرفت بلکه دانشمندان آن نیز اختراعاتی نظیر قطب نما، باروت و وسایل جنگی متحرک به وجود آوردند.
داستان گویی به ویژه در این دوران به اوج تازه ای رسید. از مشهور ترین رمان های این دوران دو رمان به نام هایی داستان عاشقانه سه اقلیم و پیشروی آب بود که هردو در طول سده های بعدی متحول شدند و شکل نهایی خود را یافتند.
این داستان ها و داستان های دیگر توسط نقالان یا راویان حرفه ای در قهوه خانه ها نقل می شد و یا برای تئاترهای عروسکی یا تئاترهای عروسکی سایه تنظیم می گردید. این دو نوع تئاتر از محبوب ترین سرگرمی های مردم عادی در این دوره بودند.
ابداعات دوران سلسله سونگ به شعر نیز راه یافت و شعر الهام بخش درام گردید. پیش از این اشعار چینی متشکل از تعداد ثابتی علائم نوشته شده در هر سطر بودند اما هنگام خواندن، این علائم معمولاً با نغمه هایی که از کشورهای دیگر وارد چین شده بود همخوانی نداشتند.
کوشش هایی که برای رفع این مشکل به عمل آمد راه به نوع جدیدی از شعر برد که تعداد علائم هر سطر با سطرهای دیگر متفاوت بود. در سال 1000 میلادی این شکل تازه با رقص و پانتومیم ترکیب شد و در نتیجه تعدادی اشعار گوناگون برای بیان یک داستان در یک جا قابل جمع شد. باید دانست که شکل نمایش چینی بیشتر روایی ماند تا دراماتیک.
در دوران سونگ درام کاملاً پیشرفته ای آغاز به رشد کرد. تاکنون بیش از 150 نمایشنامه از آن زمان به دست آمده است. چانگ هسیه، دکتر ادبیات که مهم ترین نمایشنامه موجود چینی شناخته شده است، قدیمی ترین درام چینی نیز محسوب می شود. این نمایشنامه همچون دیگر نمایشنامه های چینی با یک پیش درآمد که خلاصه ای از نمایش است آغاز می شود و سپس داستان اصلی از طریق گفتگو و آواز بیان می شود.
در دوران حکومت سلسله سونگ بهترین مجریان تئاتر برای دربار تربیت می شدند تا در جشن ها و میهمانی های باشکوه دربار و برای مواقعی نظیر جشن تولد امپراتور تئاتر اجرا کنند. مجریان دیگری نیز بودند که در مکان های دیگر برنامه های نمایشی اجرا می کردند. گاه تعدادی از سرگرمی سازان با هم یک گروه پنج تا هفت نفره تشکیل داده، در روستاها یا شهرهای کوچک در قهوه خانه ها یا تئانرها بدیهه سازی می کردند.
مکان های نمایش در شهر در نقاطی قرار داشت که منطقه آجرفرش نامیده می شد. گفته شد که حدود پنجاه تئاتر یا بیشتر در کای فنگ، پایتخت شمالی امپراتوری سونگ برپا بوده است. در هانگ چو هفده منطقه آجر فرش وجود داشته است.
بر اساس منابع آن عصر، این تئاترها محوطه ای نرده کشی شده و بسته بودند که در بالای آنها پرچم یا تابلویی نصب می شد، صحنه آنها سکویی سقف دار بود که سه طرف آن بار بود و در زمین هموار مقابل آن محوطه وسیعی قرار داشت و تماشاگران بر گرد آن می ایستادند و احتمالا در اطراف این صحنه پله ها و بالکن هایی ساخته می شد.
در سده سیزدهم نمایش های گوناگون سرگرم کننده جزئی از زندگی عادی مردم چین محسوب می شد اما تا مدت ها بعد از تسلط مغوول ها در 1279 بر چین، هیچ درام ادبی در چین به وجود نیامد. تحولا اصلی تئاتر چین در سال های بعد اتفاق افتاد.
بیشتر بخوانیم:
تئاترهای خصوصی در انگلیس و تفاوت آنها با تئاتر عمومی
شرایط بازیگران در اسپانیا تا سال 1700 میلادی
