وضع اجتماعی نمایشگران حرفه ای در اسپانیا برای ما مبهم است. حضور بازیگران در مراسم کلیسایی از دوران روم باستان غدقن بود و آلفونسوی دهم اعلام داشت که همه بازیگران باید گمنام بمانند. این
محدودیت تا سده بیستم هرگز در اسپانیا به طور رسمی لغو نگردید.
در دوران طلایی تئاتر اسپانیا برخورد کلی با بازیگران تا زمانی که از معیارهای کلیسا منحرف نمی شدند، نوعی تحمل اجباری بود اما باید دانست که بسیاری از بازیگران در کلیسا ازدواج کرده و نیز توسط کلیسا دفن گردیده اند. به علاوه بازیگران برای اجرای اوتوها در جشنواره های کورپوس کریستی از طرف مقامات شهر استخدام می شدند.
پیداست بسیاری از مقامات کلیسایی مخالف تئاتر بودند به ویژه هنگامی که بازیگران حرفه ای در نمایش های مذهبی شرکت می کردند. کلیسا به دفعات از شاه تقاضا کرده بود تئاترهای عمومی تعطیل شوند و در موارد معدودی برای مدت کوتاهی موفق هم بوده است. خوشبختانه بازیگران در میان مقامات رسمی نفوذ زیادی داشتند و به هر حال تعطیل شدن تئاترها در اسپانیا نادر بوده است اما باید گفت که اعتراضات روحانیان موجب می شد تا دقت و نظارت بیشتری بر تئاتر اعمال گردد.
یکی از سرچشمه های نارضایتی مقامات، وجود بازیگران زن بود. بازیگران زن حرفه ای درتئاتر اسپانیا از سده پانزدهم پیدا شدند و در میانه سده شانزدهم زنان بازیگر از اعضای دائمی گروه های نمایشی محسوب می شدند. تا پیش از قانونی شدن بازیگری زنان در 1587، نقش زنان توسط پسران جوان ایفا می شد. در سال 1596 مقامات کلیسا بار دیگر توانستند قانونی را به تصویب برسانند که از ظاهر شدن زنان در صحنه تئاتر جلوگیری می کرد اما این قانون ظاهراً هرگز اجرا نشد.
پس از جنجالی شدید در سال های 1598 و 1599 ، شورای سلطنتی اعلام داشت که هیچ زنی حق بازی کردن در تئاتر را ندارد مگر آنکه شوهر یا پدرش نیز جزء گروه بازیگران باشد. طبق این قانون ضمنا کسی حق نداشت در نقش جنس مخالف ظاهر شود.
در سال 1608 بار دیگر انتقاد از تئاتر اوج گرفت و قانونی تصویب شد که بر طبق آن رفتن افراد، به جز بازیگران به پشت صحنه، حضور کشیشان در تئاترها و نیز اجرای نمایش های غیرمذهبی در کلیسا و مکان های مذهبی ممنوع گردید. در این دوران ممیزی شدیدی بر نمایشنامه ها اعمال می گردید و در سال 1615 این ممیزی به رقص هم سرایت کرد و موجب شکایت های فراوانی شد.
رقص در کمدیا و اوتو نقش مهمی داشت. اکثر بازیگران زن هم بازی می کردند و هم می رقصیدند و در قراردادهای بسیاری از زنان بازیگر قید شده است که موظفند علاوه بر بازیگری رقص و آواز هم اجرا کنند.
شکایت های زیادی بر علیه رقص زارابندا به عمل آمد که آن را نمایشی هرزه و شهوانی می خواندند. بعلاوه بیلز یا رقص های دو نفره نیز از جانب افراد زیادی ضد اخلاقی شناخته می شد. پس از اعلامیه 1615 رقص ها آرامتر و متین تر گردید.
در 1631 بازیگران اجازه یافتند صنفی مشابه با اصناف دیگر تشکیل دهند. این صنف که کوفرادیا د لانوونا خوانده می شد هنوز هم وجود دارد و همه دست اندرکاران تئاتر را می پذیرد. تشکیل این صنف در ارتقای مقام اجتماعی بازیگران سهم شایانی داشته است.
نام بیش از 2000 بازیگر از دوران طلایی اسپانیا به دست ما رسیده است. غالب نمایشگران از میان افراد عادی انتخاب می شدند و گاه اعضای اشرافیت درجه دوم نیز به صحنه می رفتند. متاسفانه اطلاع زیادی از زندگیی فردی بازیگران اسپانیایی در دست ما نیست.
دامی ین آریاس دِ پنافی یل با صدای زلال و روشن، رفتار سرزنده و حافظه بی نظیرش عموما به عنوان بهترین بازیگران دوران خود شناخته می شوند. بازیگران برجسته دیگری هم برای ما شناخته شده اند از جمله نیکلاس دِ لوس ریوس، آنتونیو دِ ویله گا، خوان دِ مورالس مدرانو، آلونسو دِ اولمدو، کوسمه په رز، که معروف ترین بازیگران کمدی عصر خود بود.
جوزپه واکا مشهورترین زن بازیگر در دوران خود بود. دیگر زنان بازیگران عبارتند از: خووانا دِ ویلالیا، ماریا دِ کوردوبا، ماریا کالدرون، ماریا دِ ریکلم.
روخاس ویلاندراندو در کتاب سفر تفریحی زندگی بازیگران را در 1600 چنین توصیف می کند: یک بازیگر خوب باید صبح زود برخیزد و نقش خود را از ساعت 5 تا 9 صبح مطالعه کند وپس از صرف ناهار برای اجرای نمایش به تئاتر برود و کارش را در ساعت 7 بعدازظهر تمام کند، حتی در این ساعت هم وقت او مال خودش نیست زیرا احتمال دارد که مقامات رسمی یا نجبا او را برای اجرای شبانه احضار کنند.
در دوران فیلپ چهارم بازیگران در قصرها مورد تقاضای بیشتری بودند و گفته می شود فیلیپ مدام با ارسال یادداشتی بازیگران را از اجرای عمومی باز می داشت تا در محفل او نمایش اجرا کنند. در نتیجه اجراهای عمومی مرتباً تعطی می شدند و گفته اند این امر بود که موجب دلسردی تماشاگران تئاترهای عمومی شد.
معمولاً دستمزد بازیگران پس از هر اجرا پرداخته می شد. در شرکت های نمایشی پس از کسر هزینه ها، درآمد نمایش بین اعضا تقسیم می شد. بازیگران روزمزد دستمزد روزانه می گرفتند و از آنجا که تعداد اجراها از سالی به سال دیگر و از گروهی به گروه دیگر تفاوت داشت، مشکل بتوان درآمد متوسط بازیگران را برآورد کرد.
یکی از مورخان این درآمد را سالی 6000 ریل برآورده است که در زمان خود مبلغ مناسبی محسوب می شد. غالب دستمزدها با پرداخت هایی نظیر هزینه نگهداری، پاداش ها و خرج سفر و لباس افزایش می یافت لذا با آنکه بازیگران مقام والایی در جامعه اسپانیایی نداشند اما از همکاران فرانسوی خود وضع بهتری داشته اند زیرا بازیگران فرانسوی در کشور خود از حقوق مذهبی محروم می گردیدند و بازیگران انگلیسی همیشه با مقامات کشوری درگیری داشتند.
بیشتر بخوانیم:
شکسپیر و معاصرانش و شباهت های نمایشنامه هایشان
تحولات تئاتر در رنسانس ایتالیا
تماشاگران و تالارهای نمایش در اواخر قرون وسطی
