پیکرتراشی در امپراتوری روم تحت تاثیر ستایش از فرهنگ هلنی در دوران حاکمیت اوگوستوس و تصمیم ظاهری امپراتور به استوار گردانیدن تجدید حیات فرهنگی روم بر فرهنگ هلنی آغاز می شود.
بدون تردید این سخن درست است که تجلیل و ستایش از امپراتوری روم به شیوه هلنی، انگیزه ای سیاسی داشت، در عرصه معماری، ساختمان را با هدف متجلی ساختن قدرت امپراتوری روم قالب گیری می کردند ولی انگیزه سیاسی این پیامد هنری را داشت که آثار هنری در همه رشته ها با مهر روحیه هلنی تولید و عرضه شدند.
پیکره اوگوستوس اهل پریماپورتا که در حدود 20 سال ق.م ساخته شد بیش از داستان حماسی انئید اثر ویرژیل نمونه ای از شیوه متین و کمال مطلوبی است که در نزد ما شیوه اوگوستوسی نامیده می شود.
این پیکره یک زمانی جلوی ویلای امپراتور در پریماپورتا، نقطه ای در 15 کلیومتری شمال رم، برپا شده بود، اوگوستوس را در حال اعلام یک پیروزی به مردم نشان میدهد. این پیکره از عالی ترین کیفیت هنری برخوردار است و احتمالاً به دست یک هنرمند یونانی ساخته شده است.
در نگاه نخست به نظر می رسد که به شیوه رئالیستی پیکره های دوره جمهوری ساخته شده است ولی در نگاه دوم متوجه می شویم که پیکره ای شدیداً کمال مطلوب شده است و طبق تناسب های پولوکلیتوسی ساخته شده است و حتی پیکره مرد نیزه دار، مخصوصاً حالت گام برداشتنش، را به یاد می آورد.
نقش های برجسته روی لوح سینه امپراتور، از لحاظ موضوع رومی اند و به حوادث روز مربوط می شوند، دست کم موضوع مرکزی اش، پس دادن پرچم روم از طرف یک پارتی به یک سرباز رومی. ولی دور تا دور این اشارات تاریخی را پیکره های اسطوره ای و رمزی به نشانه خدای آسمان، الهه زمین، و ایالت های آرام شده اسپانیا و گل گرفته اند.
این پیکره ها بر روی هم نمادی از نعمات عصر طلایی جدیدی هستند که گویا در پی دوره پر از صلح و آرامش حکومت اوگوستوس از راه خواهد آمد. این پیکره ها در عین حال گرایش های کمال مطلوب جویانه و رئالیستی هنر رومی را که در سرار دوره امپراتوری متوالیاً از پی یکدیگر می آیند و با یکدیگر در می آمیزند، در کنار یکدیگر مجسم کرده اند.
این گرایش ها در پیکره های تراشیده شده آراپاکیس آوگوستائه (مذبح صلح اوگوستوس) با هم ادغام می شوند ولی باز قابل تشخیص هستند. این مذبح که در ژانویه سال 9 ق.م به یادبود آرام سازی ایالت های اسپانیا و گل در سال 13 ق.م ساخته و اهدا شده است می تواند نشانه آرام سازی کل امپراتوری روم در سال های حاکمیت اوگوستوس پس از استقرار حکومت جدید در سال 27 ق.م تلقی شود.
مذبح اصلی بر روی سکویی درونی کار گذاشته شده و حصاری تقریباً مربع شکل به مساحت 65/10*70/11 متر و دورتادورش کشیده شده است. نماهای بیرونی و درونی دیوار حصار با نقشه های برجسته تزئین شده اند. روی دیوارهای درونی، حلقه های گل دیده می شود که از شاخ های تزئینی گاو آویخته شده اند.
روی دیوارهای بیورنی بخش پایینی را به طرز ظریفی با الگوی برگ کنگری در طرح های مارپیچی کنده کاری و تزئین کرده اند. در بخش بالایی همین دیوارها ردیفی از مردان، زنان و کودکان و در روی قاب بندی های جداگانه نیز موضوعات رمزی مجسم شده اند.
سطوح دیوارها با ستون های چهارگوش و مصنع کورنتی و با ترکیبی که یاداورد سبک دوم تقاشی های دیواری پومپئی است قاب بندی و آراسته شده اند.
نقش برجسته تلوس از قاب های تزئینی مذبح صلح اوگوستوس، تلوس مام زمین در رم باستان را نشان می دهد و در دو سویش عناصر شخصیت یافته طبیعت در حالی که زیر جامه هایشان باد افتاده و جامعه ها را در اطراف سرشان بلند کرده است دید همی شوند، اینان در منظره ای زیبا و حاصلخیز بر زمینه ای از ابرهایی که با نقش نیم برجسته نشان داده شده است نشسته اند. گرچه بیننده به این نتیجه می رسد که علاقه به تصور منظره جزو خصوصیات رومی است، حالت ها، سبک جامه ها و جایگزینی جانبی پیکره ها در یک سطح واحد، دال بر نفوذ شیوه یونانی است. در سرارس این تابلو از دوره صلح و آرامش روم در روزگار حاکمیت اوگوستوس به عنوان منبع سخاوت های جدید طبیعت و غنا و حاصلخیزی جدید زمین به نشانه پایه های ثروت و قدرت روم ستایش شده است.
ملازمان امپراتور بر روی مذبح صلح اوگوستوس به پیشگامی خود امپراتور را می توان نمایشی از تشریفات و مراسم مربوط به اهدای این مذبح دانست. ویژگی تاریخی این کتیبه گویای علاقه رومیان به باین اخبار و جنبه های درست است. این ویژگی در نقطه مقابل شیوه یونانیان در آراستن رویدادهای تاریخی با لباس اسطوره ای به شکلی که در کتیبه بزرگ پرگاموم دیده می شود، قرار دارد: در این کتیبه، جنگ تاریخی بین یونانیان و گل ها به مبارزه ای بین خدایان و غولان تبدیل می شود. از برخی جهان اشتیاق رومیان به روایت وابسته به رویدادهای واقعی بیشتر به روش آشوری ها شباهت دارد تا یونانی ها. لیکن سبک پیکره های ملازمان امپراتور، هلنی است و می توان گفت که مستقیماً از کتیبه سراسری معبد پارتنون الهام گرفته است.
ملازمان امپراتور در مذبح صلح اگوستوس به صورت چندین صف حرکت می کنند. اختلاف در فاصلخ با اختلاف در درجه برجستگی نقش برجسته نشان داده شده است، هرقدرشخص نزدیکتر بوده، نقش او همانقدر برجسته تر شده است. تفاوت های بین اشخاص مختلف در اینجا مورد مطالعه قرار گرفته است، سرها به طرز ملایمی همچون چهره های فردی کمال مطلوبی نمایانده شده اند و اشاراتی از علایق انسانی، بچه های بی قراری که به والدین شان چسبیده اند و آنها می کوشند آرامشان کنند، نیز به چشم می خورد.
رفتار کلی همچنان که از چنین مراسمی انتظار می رود جدی است و بیننده به محض مشاهده آن، اجتماع آرام شرکت کنندگانی را در نظر می آورد که رفتاری درخور مراسمی شبه مذهبی دارند. جامه ها، وقار آرام، وصف بندی منظم در سطح کم عمق فضا، سبک کلاسیک پیشین را منعکس می کند و مذبح صلح اوگوستوس با درآمیختن عنصر واقعی و آرمانی، بر دوره اوگوستوس و سبک رایج در سراسر امپراتوری دلالت دارد.
بیشتر بخوانیم:
پیکرتراشی در اتروسک چگونه بود؟
پیکرتراشی در یونان باستان در دوره کلاسیک پیشین
