جنگ صلیبی اول
پاپ اروبان دوم در 1905 میلادی به علت ناراحتی از صدماتی که به زائران مسیحی در شرق وارد شد و بر اثر تقاضای الکسیس کومنون، امپراتور بیزانس، شورایی در کلرمون فران تشکیل داد و اروپاییان را تشویق کرد که با اسلحه به نجات اماکن مقدس بشتابند. از آن سوی کشیش فرانسوی، پطرس، نیز دراروپا به راه افتاد و مردم را به نبرد علیه مسلمانان تشویق کرد.
این دو مساله سبب بسیج ارتشی بزرگ علیه مسلمانان در اون 1095 میلادی شد، چهار سپاه بزرگ از چهار نقطه اروپا حرکت کرده و در 1096 در قسطنطنیه به هم رسیدند.
روبرت کورت، گودفروا، ریموند سنت بیل و بوهیماند چهار سردار مسیحی بودند که این سپاهیان را رهبری می کردند.
نبرد نیقیه
اولین نبرد بزرگ بین سپاهیان اروپایی با جنگاوران مسلمان در 1097 برابر با 491 هجری درمیگیرد. این نبرد برای فتح نیقیه یا نیکاییه، پایتخت سلجوقان بود. این شهر که در نزدیکی قسطنطنیه واقع شده بود تقریبا غافلگیر شد. امیر سلجوقی به سرعت سایر نبردهای خود را متوقف کرد و نیروی خود را صرف متوقف کردن مسیحیان نمود اما برتری سنگین نفرات اروپاییان سبب شد تا وی نتواند مانع پیشروی آنها شود و این سپاهیان در آسیای صغیر شهرهای سلجوقی را یکی پس از دیگری فتح کردند.
چند عامل هم زمان سبب قدرت گرفتن مهاجمان اروپایی شد: ابتدا فشار بیش از اندازه خوارزمشاهیان به مرزهای شرقی سلجوقی ؛ دوم تفرقه میان مسلمانان به گونه ای که در ابتدا، حکومت فاطمیان در شمال شرق آفریقا (مصر) مایل به همکاری با مبارزان صلیبی بودند تا حمایت از سلاجقه ؛ سوم قدرت رهبری گودفروا دبویون، این فرد با درایت تمام مانع بروز اختلاف بین مسیحیان صلیبی و امپراتور بیزانس شد چرا که مپراتور اعتقاد داشت صلیبیون در ازای غذا و اسلحه باید اراضی متصرفی به او بدهند.
سقوط انطاکیه
در 1097 صلیبی ها پشت دروازه بزرگ ترین شهر شام یعنی انطاکیه بودند. آنها در این شهر با مقاومت شدیدی مواجه شدند. این مقاومت یک سال طول کشید اما نهایتاً علی رغم اعزام یک سپاه ترک به کمک محصورین، به دلیل خیانت یکی از محافظان برج های شهر، صلیبی ها به داخل قلعه راه یافتند. سپاه صلیبی نیروی اعزامی سلجوقی را نیز شکست داد و در همین حال ادسا را نیز تصرف کرد.
فتح بیت المقدس
نیروهای صلیبی به فرماندهی گودفروا با قدرت پیشروی خود را در مدیترانه ادامه دادند و پس از فتح طرابلس وارد فلسطین شدند. محاصره بیت المقدس آغاز شد اما مدافعان مسلمان شهر نیز قصد تسلیم شدن نداشتند. فرمانده مسیحی دستور احداث سه برج چوبی را برای ورود به قلعه داد اما مسلمانان برج اول را به آتش کشیدند و دو برج دیگر نیز صدمه دیدند.
فرماندهان مسیحی علیرغم بارش سنگین تیر، نیزه و گلوله های آتشین سربازان را به پایداری فراخواندند سرانچام پس از نفود ابتدایی نرمان ها وشوالیه های آلمانی و شخص گودفروا بقیه سربازان بدون بیم از مرگ وارد دیوارهای قلعه شدند. در این زمان احساسات مسیحیان به اوج خود رسیده بود و علی رغم دلاوری مسلمانان اسلحه سنگین صلیبی ها مانع کاری بودن ضربات مدافعان می شد و شهر پس از 40 روز مقاومت سقوط کرد.
گفته می شود 70 هزار نفر از مسلمانان از دم تیغ مسیحیان گذشته و مسجدالاقصی غرق خون شد. پیروزی در نبرد بیت المقدس سبب تهور بیشتر صلیبی ها شد و آنها در 1099 به سایر شهرهای شام نیز حمله کرده و سپاه اعزامی دولت فاطمی مصر را نیز شکست دادند. تازه در این زمان بود که حکومت های اسلامی پی بردند هدف صلیبیون جنگ با سلجوقیان نیست بلکه آنها به دنبال یک نبرد مذهبی تمام عیار با جهان اسلام هستند.
نتایج نبردهای جنگ های صلیبی اول
جنگ صلیبی اول برای اولین بار پس از 5 قرن نیروهای مسیحی و اروپایی را در موفقیت برتر قرار داد چرا که آنها پس از ظهور اسلام همواره در موضع تدافعی و عقب نشینی بودند مهمتر آنکه جنگ های صلیبی سلجوقیان را ضعیف کرد و حملات سازماندهی شده ترک ها به اروپا را 3 قرن عقب انداخت.
سقوط شهر مذهبی بیت المقدس نیز مهم ترین دستاورد این جنگ خونین برای صلیبیون تلقی شد اما این هنوز ابتدای داستان جنگ های طولانی صلیبی بود.
جنگ های صلیبی دوم
جنگ اول صلیبی سبب بیداری مسلمانان از خواب غفلت شد به ویژه آن که کشتار مسجد الاقصی خون مسلمانان را به جوش آورده بود اما بغداد تمایلی به اعزام نیروی کمکی برای بازپس گیری بیت المقدس نداشت و سلاجقه نیز درگیر مبارزه با بیزانس بودند تنها دولت فاطمی مصر سپاهی را برای فتح شام و فلسطین اعزام کرد و این نیرو علی رغم شکست از قوای صلیبی سبب آغاز مقاومت شامیان علیه صلیبیون شد.
افضل، وزیر فاطمی مصر، حملات خود را از سر گرفت و در 1102 با 20 هزار نیرو شهر رمله را فتح کرد و سپاه صلیبی به فرماندهی بلدوین را شکست داد اما در محاصره یافا ناموفق ماند و صلیبیون دو گردان مصری را در سال بعد شکست دادند.
سپاه فاطمی مجددا در 1105 با 5 هزار نیرو به فرماندهی سناءالملک حسین، پسر وزیر فاطمی در عسقلان گرد آمده اما از نیروی صلیبی که از برتری نفرات و فرماندهی مناسب بهره برد، شکست خورد.
علی رغم شکست های پی در پی فاطمیون برخی شهرهای شام مستقلا مقاومت را ادامه دادند. به طور مثال خود عسقلان 40 سال مقاومت کرد. بیش از این تلاش ها، مدت 40سال گذشت تا نیروهای مسلمانان مجددا جمع شوند. مسلمانان با تسخیر رها عملا ضد حمله را در جنگ دوم صلیبی آغاز کردند.
دعوت سن برنارد
در 1147 سن برنارد رئیس صومعه کلرو، در شامپانی فرانسه (مانند پاپ اوربانوس در جنگ صلیبی اول) فرمان بسیج اروپا علیه مسلمانان را داد. او مجمعی در وزله فرانسه تشکیل داد و از سران دولت های غربی خواست تا نیروهای خود را به آسیای باختری برسانند. لویی هفتم پادشاه فرانسه و کنراد سوم امپراتور آلمان دعوت اورا لبیک گفته و سپاه خود را به حرکت درآوردند.
این دو سپاه خود را از طریق یونان به شام رساندند و دمشق را که به سختی توسط مسلمانان محافظت می شد محاصره کردند اما قادر به فتح آن نشدند و شهر رها نیز همچنان دردست مسلمانان ماند. این دو سپاه که با نیروی بسیار قدرتمندی به حرکت درآمده بود به هنگام بازگشت تقریباً نابود شد.
نتیجه نبرد
نبرد دوم صلیبی بخ دلیل بی نتیجه بودن برای مسیحیان عملا سبب تشویق مسلمانان برای ادامه حملات علیه متجاوزان مسیحی شد چرا که دو قدرت اول اروپا یعنی آلمان و فرانسه در این نبرد نتوانستند کاری از پیش ببرند.
جنگ های صلیبی سوم
در 1160 میلادی اوضاع شام و فلسطین کاملاً متزلزل شد و مسیحیان می دانستند که هر آیینه امکان سقوط متصرفات شان وجود دارد به ویژه آن که مسلمانان در کلیه جبهه های شمال آفریقا، اسپانیا و بین النهرین در حال پیشروی بودند. اثر این پیشوری ها سبب تضعیف قوای مسیحیان در فلسطین بود.
در 1171 صلاح الدین ایوبی بر دولت فاطمی مصر غلبه کرد و چون سنی بود خطبه را پس از 2 قرن به نام خلیفه عباسی قرائت و سلسله ایوبی ها را بنا نهاد. صلاح الدین به تجهیز قوای بزرگ مسلمانان پرداخت و در 1186 در طبریه در اولین زورآزمایی خود با صلیبیان شکست سنگینی به آنها وارد کرد آن گاه به سوی بیت المقدس راند.
فتح بین المقدس
در 1187 او پشت دروازه های بیت المقدس بود. صلاح الدین ابتدا به مدافعان برج های شهر پیغام داد که در صورت تسلیم شدن در امان هستند اما عیسویان تصمیم به مقاومت گرفتند. نبرد آغاز شد و علی رغم مقاومت شدید نیروهای مدافع، تهور مسلمانان سبب انهدام بخشی از دیوار قلعه و نفوذ سربازان مسلمان به داخل شهر شد.
مبارزان مسیحی از صلاح الدین امان خواستند اما او گفت در این زمان تنها در ازای پرداخت فدیه از کشتار آنها خودداری می کند بنابریان پس از 91 سال بیت المقدس به تصرف مسلمانان درآمد.
صلاح الدین در سال بعد در نبرد حصین نیز سپاه صلیبی را در شمال فلسطین شکست داد و باقی مانده آنها را از دم تیغ گذراند. به دنبال این پیروزی ده ها شهم مهم یکی پس از دیگری از دست صلیبیون خارج شد از جمله بیروت، صور، صیدا، عکا، یافا، صبره و صهیون و قلاع مهم منطقه.
حرکت اردوی صلیبی
پیروزی های جدید مسلمانان سبب حیرت اروپا شده و فتح بیت المقدس خون صلیبیون را مجددا به جوش آورد. پاپ مجددا فرمان بسیج عمومی داد و این بار سه شاه بزرگ اروپا یعنی فردریک بارباروسا از آلمان، فیلیپ اگوست از فرانسه و ریچارد شیردل از انگلیس در 1189 خود را به آسیا رساندند.
اگر چه غرق شدن پادشاه آلمان در یک رودخانه سبب از هم پاشیدن نیروهایش شد اما سپاهیان فرانسه و انگلیس آنقدر بودند که نبرد را ادامه دهند. عکا در این سال سقوط کرد. معروف ترین نبردهای صلیبی در این زمان انجام شد به گونه ای که صدها هزار سرباز مسیحی و مسلمان و ده ها سردار بزرگ جان خود را از دست دادند اگر چه مصاف طولانی ریچارد شیر دل و صلاح الدین نیز فرجامی برای اروپا نداشت. صلاح الدین علی رغم مبارزات بی امان، به دلیل تقویت مدائم سپاه صلیبی، تقاضای کمک از خلیفه و امرای ترک و عرب کرد از طرف دیگر ریچارد و فیلیپ نیز به کشور خود بازگشتند و عملا نبرد به وضعیتی فرسایشی تبدیل شد.
پس از مدتی سپاه صلیبی که از به دست آوردن بیت المقدس ناامید و پراکنده شده بود، عملاً جنگ صلیبی سوم به پایان رسید.
نتیجه نبرد
نبردهای صلیبی سوم سبب از دست رفتن شهر مهم بیت المقدس از چنگ مسیحیان شد مضافا آن که پیروزی های پی در پی صلاح الدین، فتوحات مسیحیان را از دست آنها خارج کرد و پس از این اروپاییان در نبردهای دیگر صلیبی دست پایین را داشتند.
پیروزی صلاح الدین سبب شد که بیت المقدس تا 9 قرن دیگر در اختیار مسلمانان بماند، تنها در سال 1228 به مدت 16 سال این شهر به تصرف پادشاه آلمان درآمد، پس از این جنگ ها 5 بار دیگر صلیبیون به قصد بازپس گیری سرزمین های آسیای غربی به این نواحی لشکر کشیدند که این نبردها به جنگ های صلیبی چهارم تا هشتم معروف شد اما در نهایت در 1270 میلادی کلیه نیروهای اروپایی شکست خورده و اوضاع منطقه به سال 1095 بازگشت اگر چه در شرق تندباد جدیدی توسط مفولان ایجاد شده بود که آثار کلیه پیروزی دولت های اسلامی را زائل کرد.
بیشتر بخوانیم:
انواع پرستشگاه هندوها و پیشینه آیین قربانی کردن
سقوط امپراتوری رم غربی و برهم خوردن ثبات نظامی اروپا
جنگ های بزرگ تاریخ - نبرد ایران و رم،؛ تراژان و ایران
