نغمه های عرب (Arab Blues)؛ اثری روانکاوانه و انرژی بخش از کارگردان تازه کار تونسی، Manele Labidi است. فیلم، فضایی طنزآمیز دارد که در بستر آن به انتقاد از جامعه عرب می پردازد.
گلشیفته فراهانی در نقش سلما، روانکاوی شاد و در عین حال سرسخت را نمایش می دهد که در تونس متولد شده اما از ده سالگی در پاریس زندگی می کند اما پس از سالها به تونس بازمی گردد تا شیوه های روان درمانی را در شهری راه اندازی کند که مردمان آن مانند دیوانه ها صحبت می کنند درحالیکه از نظر روانشناسان کاملا عادی هستند.
سلما مرتبا سیگار می کشد و تتوهای زیبایی دارد، او با اینکه به دلیل فرانسوی بودن اش متحمل فشارزیادی است اما تصمیم می گیرد تا در آپارتمانی که قبلا محل زندگی عمه و عمویش بوده است زندگی کند. او با شجاعت کارت ویزیت اش را پخش می کند و مردم را برای ملاقات و درمان تشویق می کند. یکی از بیماران خیال می کند که او زن بدکاره ای است و قصدش ملاقات با مردان در خانه است. او مردها را تشویق می کند تا روی مبل دراز بکشند.
او در جامعه ای که موطنش بوده، غریبه به نظر می رسد. چون این اندازه از مماشات و سهل انگاری را درک نمی کند. او وارد جامعه ای شده که به شکلی کلی مایل به تغییر است، اما به نظر نمی رسد تلاشی در این زمینه داشته باشند. خیلی چیزها باری به هر جهت است.
رفت و آمد مدام سلما در اداره بهداشت تصویری از یک جامعه رها شده و کاملا بی مسئولیت است که هیچ چیز و هیچ کس در جای خود قرار ندارد. ارباب رجوع از کمترین حقوق ممکن برخوردار است. عمر و زمان و تلاش او بی معنا است. اما کارمندی که در حال خوردن غذای ظهرش است، می تواند هر چقدر که بخواهد کش دهد و وقت گذرانی کند. سلما در هر بار مراجعه به اداره بهداشت کنار ارباب رجوع مردی می نشیند که انتظار طولانی موجب شده خوابش ببرد. کارمند زن با بی خیالی تمام کشوی میزش را باز می کند و یک بغل لباس زیر زنانه در می آورد و از سلما می خواهد که چیزی خرید کند. سلما حیرت زده، حتی توانی برای گفتن هیچ کلمه ای ندارد. منشا تعجب او آگاهی است. زندگی در کشوری آزاد و متمدن است که اکنون او را چه بخواهد و چه نخواهد، دچار مقایسه می کند و همین است که او را به تحصن وامی دارد.
وقتی به صدور مجوز مطب او توجهی نمی شود و اصلا در بوروکراسی اداری گم می شود و شخص کارمند زن به جای اموری که در وظیفه اش است به کارهای دیگری مثل سبزی پاک کردن در وقت و میز اداری مشغول می شود؛ سلما هم بیماران خود را در همان وانت قراضه پذیرش می کند. پرده ها را می کشد تا در همان خلوت کوچک بیماران خود را ملاقات و درمان کند و بازهم پلیس های وظیفه شناس از راه می رسند تا بدانند پشت پرده های کشیده شده چه فسق و فجوری در حال اتفاق است! اما در نهایت همین تحصن مثبت مقابل وزارت بهداشت، منجر به صدور مجوز مطب می شود و سلما با لبخندی رضایت آمیز راهی طبقه بالای خانه دایی جان و مطبش می شود.
در همین مسیر است که با دختردایی جوان او آشنا می شویم. دختری که نمی خواهد تسلیم جامعه قدیمی و نگاه سنتی خانواده خود و مردم باشد. او لباس امروزی به تن دارد اما سرش را با مقنعه ای سفت و سخت پوشانده است. وقتی سلما به او اعتراض می کند و مقنعه اش را بر می دارد با انبوهی از موی کوتاه و آبی صورتی رو به رو می شویم. او فقط به این دلیل حجاب رعایت می کند تا خانواده اش نبینند با موهایش چه کرده. او ازدواجی صوری ترتیب می دهد تا از شر تنگناها خلاص شود. آمال او فرانسه است. بی آنکه بداند یا حتی فهم کند که زندگی در یک کشور آزاد و مدرن نیز قواعد خاص خودش را دارد.
یکی از بهترین لحظات فیلم زمانی است که سلما به وسیله پلیس متوقف می شود تا آزمایش الکل بدهد. چیزی در حرف های سلما هست که او را جذب خودش می کند. با این وجود، او از اینکه سلما بدون گواهینامه پشت فرمان نشسته است چشم پوشی نمی کند. این سکانس، این مسئله را نقد می کند که حتی اگر دلایل شما منطقی باشد بازهم سازمان های دولتی با شما راه نمی آیند.
فیلم این احساس را به وجود می آورد که سنت های عربی تا چه اندازه ثابت هستند، این لحظات از بیرون انداخته شدن مرد بدون ریش و سبیل از مسجد گرفته تا نانوایی که کابوس دیکتاتورهای عرب را می بیند، دیده می شود. موسیقی اصلی مبتنی بر گیتار الکتریکی لذت بخش است.
روی هم رفته باید گفت فیلم نغمه های عرب، فیلم خوش ساخت و دیدنی ای است که به خوبی توانسته ساختارهای قدیمی شده و زنگ زده جامعه سنتی عرب را، با فضای طنازانه و پررنگی که دارد به چالش بکشد.
نغمه های عرب با بازی بسیار روان گلشیفته فراهانی موفق به دریافت جایزه ویژه فیلم منتخب تماشاگران در جشنواره ونیز شد.
فیلمی به کارگردانی مانل لبیدی لابه، کارگردان زن فرانسوی تونسی که موفق به تصویر قصه ای ساده می شود؛ با زبانی که گاه به شوخی و کمدی تبدیل می شود.
فیلمی با بازی هشام یعقوبی، ماجد مستورا و رمله عیاری.
بیشتر بخوانیم:
درخشش ابدی یک ذهن پاک؛ چگونه میتوان بیخاطرات و بیحافظه، عاشق ماند؟
کولت Colette، واقعیتی فمینیستی در قرن 20
دانکرک (dunkirk) واقعی ترین روایتی که از جنگ میتوان دید
