اورت.ال.شوستروم پرسشنامه استاندارد شده ای را برای ارزیابی خودشکوفایی ساخت. پرسشنامه گرایش شخصی پایایی و اعتبار مناسبی دارد و به نظر می رسد ابزار جامعی برای ارزیابی ارزش ها و رفتارهای افراد خودشکوفاست. این پرسشنامه از 150 ماده گزینه بایست نظیر این موارد تشکیل می شود:
الف- من می توانم با عملکرد نه چندان عالی احساس آرامش کنم؛ در برابر ب- من در هر کاری که نه چندان عالی باشد احساس عدم آرامش می کنم.
الف- دو نفر در صورتی با هم کنار خواهند آمد که بر خشنود کردن یکدیگر تمرکز کنند؛ در برابر ب- دو نفر در صورتی می توانند بهتر با هم کنار بیایند که هرکدام احساس کند آزاد است خودش را ابراز نماید.
الف- من مطابق با خواسته ها، علایق، نفرت ها و ارزش هایم زندگی می کنم؛ در برابر ب- من مطابق با خواسته ها، علایق، نفرت ها، و ارزش هایم زندگی نمی کنم.
الف- جامعه ارزش های اخلاقی من را حکم می کند؛ در برابر ب- من خودم ارزش های اخلاقی ام را تعیین می کنم.
از آزمودنی ها خواسته می شود اظهار الف یا ب را انتخاب کنند اما گر هیچ یک از اظهارات در مورد آنها مصداق نداشته باشد یا درباره آنها اطلاعی نداشته باشند، می توانند به آن پاسخ ندهند.
POI مقیاس اصلی و 10خرده مقیاس دارد. اولین مقیاس اصلی- مقیاس شایستگی زمانی، عدم شایستگی زمانی-درجه ای را که افراد زمان حال گرا هستند، ارزیابی می کند. دومین مقیاس اصلی، مقیاس حمایت برای ارزیابی این موضوع طراحی شده است که آیا شیوه واکنش فرد بنا بر خصلت خود گراست و یا دگرگرا.
10 خرده مقیاس این سطوح را ارزیابی می کنند: 1- ارزش های خودشکوفایی، 2- انعطاف پذیری در به کار بردن ارزش ها، 3- حساسیت نسبت به نیازها و احساس های شخصی، 4- خودانگیختگی در ابراز احساسات به صورت رفتاری، 5- حرمت نفس، 6- خود پذیری، 7- نظر مثبت درباره بشریت، 8- توانایی در نظر گرفتن اضداد زندگی به صورتی که ارتباط معنی دار با هم داشته باشند، 9- پذیرش پرخاشگری، 10- توانایی در برقرار کردن روابط صمیمانه.
نمرات بالا در این مقیاس ها بیانگر سطوحی از خودشکوفایی است، نمرات پایین الزاماً حاکی از بیماری نیست، بلکه سرنخ هایی را در رابطه با ارزش ها و رفتارهای خودشکوفایی فرد در اختیار می گذارد.
پژوهش نشان میدهد که POI شدیداً در برابر جعل کردن مقاوم است، مگر اینکه فرد با توصیف مزلو از افراد خودشکوفا آشنا باشد. شوستروم در دفترچه راهنمای POI به چند تحقیق اشاره می کند که در آنها از آزمودنی ها درخواست شد هنگام پر کردن این پرسشنامه، خوب بودن را جعل کنند یا برداشت مطلوبی از خودشان ارائه دهند. هنگامی که آزمودنی ها از این دستورالعمل پیروی کردند در مقایسه با زمانی که صادقانه به اظهارات خود پاسخ دادند عموماً نمره پایین تری به دست آوردند.
این یافته جالبی است. چرا وقتی افراد سعی می کنند خوب به نظر برسند نمرات پایین تری به دست می آورند؟ پاسخ در مفهوم خودشکوفایی مزلو نهفته است. اظهاراتی که ممکن است در مورد افراد خودشکوفا مصداق داشته باشند لزوماً جامعه پسند نیستند و همیشه از معیارهای فرهنگی پیروی نمی کنند. برای مثال مواردی نظیر این: من می توانم در صورتی که خودم را باور داشته باشم بر هر مانعی چیره شوم، یا ، مسئولیت اصلی من آگاه بودن از نیازهای دیگران است.
امکان دارد از نظر کسی که سعی دارد تظاهر به خودشکوفایی کند، اهداف مطلوبی به نظر برسند در حالی که یک فرد خودشکوفا احتمالا با هیچ یک از این مواد موافق نیست. از سوی دیگر کسی که واقعا خودشکوفاست امکان دارد موادی از این قبیل را انتخاب کند: همیشه نیازی ندارم طبق معیارهای جامعه زندگی کنم، یا ، زمانی که فرد غریبه ای لطفی به من می کند، نسبت به او احساس تعهد نمی کنم.
ازآنجایی که یکی از خصوصیات افراد خودشکوفت مقاومت در برابر فرهنگ پذیری است، نباید تعجب کنیم که تلاش برای تاثیر گذاشتن خوب معمولاً به شکست می انجامد.
جالب است بدانید که وقتی مزلو خودش این پرسشنامه را پر کرد، به نظر رسید صادقانه به سوال ها پاسخ داده است. به رغم این واقعیت که او به ساختن POI کمک کرد، نمرات خودش فقط در جهت خودشکوفایی بودن و نه آن قدر بالا که به نمرات افرادی که قطعا خودشکوفا بودند نزدیک باشد.
با اینکه POI پایایی و اعتبار قابل قبولی نشان داده است، چند پژوهشگر از این پرسشنامه به خاطر ناتوانی در متمایز کردن افراد خودشکوفای شناخته شده از افراد غیر خودشکوفا انتقاد کردند. علاوه بر این POI دو مشکل عملی دارد: اولا طولانی است، به طوری که 30 تا 45 دقیقه طول می کشد تا آزمودنی ها آن را پر کنند، ثانیاً ساختار دو ماده ای گزینه –بایست می تواند در آزمودنی هایی که به خاطر محدودیت های آن دچار ناکامی می شوند، خصومت ایجاد کند.
آلوین جونز و ریک کراندال برای غلبه بر این دو محدودیت عملِ، شاخص کوتاه خودشکوفایی را ساختند. آنها در این آزمون 15 ماده از POI را که با نمره کلی خودشکوفایی همبستگی نیرومندی دارد در مقیاس 6 امتیازی لیکرت قرار دادند. پژوهش درباره مقیاس کوتاه POI نشان داده است که این آزمودن مقیاس مفیدی برای ارزیابی خودشکوفای است.
سومین مقیاس خودشکوفایی، شاخص مختصر خودشکوفایی است که جان سامرلین و چارلز باندریک آن را ساختند. آزمون اصلی شاخص مختصر از 40 ماده تشکیل می شد که در مقیاس 6 امتیازی لیکرت قرار داشت و نمره 40 تا 240 در اختیار می گذاشت.
تحلیل عاملی چهار عامل خودشکوفایی را به بار آورد، اما چون برخی مواد بیش از یک عامل را در بر داشتند، این پژوهشگران با حذف کردن هشت ماده، شاخص مختصر خودشکوفایی را اصلاح کردند، به طوری که هیچ ماده واحدی در بیش از یک عامل یافت نمی شود.
این چهار عامل فرم تجدیدنظر شده شاخص مختصر خودشکوفایی عبارتند از: 1- خودشکوفایی محوری یا استفاده کامل از استعداد، 2- خودمختاری، 3- گشودگی به تجربه، 4- احساس آرامش از تنهایی.
نمونه ای از مواد این آزمون عبارتند از: از پیشرفت هایم لذت می برم (خودشکوفایی محوری)، می ترسم طبق استعدادم عمل نکنم (ماده معکوسی که خودمختاری را ارزیابی می کند)، نسبت به نیازهای دیگران حساسم (گشودگی تجربه)، از تنهایی م ا حساس آرامش می کنم (احساس آرامش از تنهایی). پایایی، اعتبار و سودمندی این شاخص مختصر هنوز به طور کامل مشخص نشده است.
بیشتر بخوانیم: