بنابر روایات، شهر روم در سال 753 ق.م مصادف با زمانی که یونان اشغال جنوب ایتالیا و سیسیل را آغاز کرده بود، بنیان نهاده شد. در ابتدا رم یک شهر کوچک تحت سلطه اتروریا بود اما در 509 فرمانروای رم، آخرین پادشاه اتروسکی را سرنگون کرد و جمهوری مستقلی را بنا نهاد و توسعه را آغاز کرد.
آنگاه پس از جنگ اول پونیک با کارتاژ سیسیل را نیز تصاحب کرد درنتیجه این توسعه طلبی ها، رم بخش هایی از یونان را نیز که از مدت ها پیش تئاتر در آنجا شکوفا شده بود، تسخیر کرد و بدل به امپراتوری روم شد.
در 240 ق.م با هنر و تئاتر یونان آشنا شدند و درام یونان به آنها معرفی شد. البته درام به مفهوم یونانی در تئاتر روم نقش ناچیزی داشته چرا که تئاتر در روم همواره زیر نفوذ سرگرمی های گوناگون بوده است.
در سنت های نمایشی روم هر از گاهی شکل های تازه سرگرمی باب روز می شد. بعضی از آنها چند سده دوام داشتند و برخی به سرعت از نظر می افتادند. درام واقعی در روم را باید جزء آن دسته از سرگرمی هایی قرار داد که چند صباحی درخشید و سپس فرو مرد.
تاثیر اتروسک
قبل از 240 ق.م اتروریا نفوذ قاطعی بر فعالیت های تئاتری در روم داشت. بدون شک جنبه های زیادی از جشنواره های مذهبی روم از اتروسک اخذ گردیده اند. جشنواره های مذهبی در اتروریا شامل بازیگری، رقص، نواختن فلوت، شعبده باری،مشت زنی، مسابقات اسب دوانی و مسابقات ورزشی بود.
اتروسکی ها معتقد بودند که بخش مذهبی در جشنواره باید با دقت ویژه و بدون اشتباه اجرا شود، عقیده ای که رومی ها نیز آن را به همان صورت اخذ کردند و هر گاه اشتباهی در اجرای مراسم مذهبی رخ می داد، می بایستی جشنواره از نو تکرار گردد.
برخی از جشنواره های اتروسکی همراه با بازارهای مکاره برپا می شدند و مردم از راه های دوری به آنجا می آمدند. آنها فعالیت های متعدد و مختلفی بودند که در فضای نیمه مذهبی و نیمه دنیوی، تا حدی شبیه کارناوال ها، در هم می آمیختند. استفاده از موسیقی، رقص و صورتک تقریبا در اکثر مراسم اتروسکی رایج بوده به ویژه موسیقی از اهمیت خاصی برخوردار بوده و همراه همه نمایش ها از مراسم قربانی گرفته تا مسابقات مشت زنی و حتی کارهای روزانه به کار می رفت.
اتروسکی ها پایه گذار مسابقات گلادیاتوری بودند، گرچه این مراسم در اتروسک جنبه تشریفاتی داشت اما در روم جنبه تفریحی به خود گرفت.
در خصوص تاثیر اتروریا بر تئاتر روم، هوراس شاعر رومی اظهار می دارد که درام لاتین از شاعر فنه سنین (منسوب به فنه سنیوم، شهری در مرز اتروریا) زاده شده است و آن ترکیبی از گفتگوهای زشت و قبیح است که بین دلقک هایی که صورتک داشتند، ردوبدل می شد و د رمراسم خرمن و عروسی به صورت بدیهه سرایی اجرا می شد.
از طرف دیگر لیوی مورخ رومی، تاریخ اولین اجرا تئاتری در روم را زمانی اعلام می کند که طاعون شهر روم را فراگرفته بود و رقصندگان و نوازندگانی از اتروریا به روم آمدند تا خشم خدایان را فروبنشانند.
تئاتر رومن اصطلاح هیستریون (بازیگر) را این بازیگران حرفه ای از اتروریا گرفت (در اتروسک بازیگران را ایستر می نامیدند) بعدها موسیقی و رقص به بدیهه گویی ها افزوده شد و شکل تازه ای به وجود آمدکه در ابتدا توسط بازیگران غیر حرفه ای و بعدها توسط بازیگران حرفه ای اجرا می شد.
یکی از فرمانروایان اتروسکی روم به نام تارکوین پدر، جشنواره لودی رومانی راه بعدها درام یونانی برای اولین بار در روم، در این جشواره معرفی شد، بنا نهاد و مسابقات ارابه رانی، مشت زنی و سرگرمی های دیگری نیز در آن گنجاند.
نقاشی های روی دیوار مقبره های اتروسک نیز جایگاه های بزرگ نمایش در جشنواره ها را نشان می دهند. بنابراین پیش از آن که تئاتر یونانی در روم شناخته شود، احتمالاً مکان هایی شبیه استادیوم در رم وجود داشته است.
علاوه بر اتروریا، جنوب ایتالیا نیز در تئاتر اولیه روم سهیم است، در حقیقت اولین تاثیرات از فارس های آتلان آمده که نام خود را از شهر اسکان در آتلا (نزدیک ناپل کنونی) گرفته است. فارس آتلان فایپولا آتلانا نامیده میشد.
این شکل نمایشی احتمالاً در نیمه اول سده سوم به روم صادر شده است زیرا در 275 ق.م تسلط رومی ها برمناطق اسکان تثبیت شده بود. فارس های آتلان احتمالاً قطعات کوتاهی بودند که فی البداهه اجرا می شدند و شامل هجویه هایی بر اساطیر و موضوعات روز بودند. به نظر می رسد شخصیت های این نمایش همه لباس و صورتک ثابت و ویژه خود را داشتند.
بنابراین در 240 ق.م وقتی که درام یونانی به روم صادر شد، اقسام مختلف سرگرمی ها مانند موسیقی، رقص، مسابقات ارابه رانی و مشت زنی در جشنواره های رومی کاملاً جا افتاده بودند و درام یونانی یا درام معمولی در آن زمان بر آنها افزوده شد.
جشنواره های رومن
اغلب نمایش های تئاتری روم، که از جانب دولت حمایت می شدند، در جشنواره های مذهبی یا لودی ارائه می گردیدند و همراه با جشنواره های دیگر در موقعیت های مختلف برگزار می شدند.
قدیمی ترین جشنواره رسمی در روم لودی رومانی نام داشت که در تجلیل از ژوپیتر و در ماه سپتامبر برگزار می شد. این جشنواره در سده ششم ق.م بنیان نهاده شد و از سال 264 نمایش های تئاتری و از سال 240 نمایش درام های تراژیک و کمیک را آغاز کرد.
پنج جشنواره دیگر نیز در تفریحات نمایشی روم اهمیت ویژه داشتند:
لودی فلورال که در آوریل برای بزرگداشت فلورا بود
لودی پله بی که در نوامبر برای بزرگداشت ژوپیتر برگزار می شد
لودی آبولینر که در ژوییه برای بزرگداشت آپولو اجرا می گردید
لودی مگالنس که در آوریل برای بزرگداشت مادر معظم بود
لودی سریل که در بزرگداشت سِرِز رواج داشت.
علاوه بر این ها جشنواره هایی بودند که تنها برای سرگرمی اجرا می شدند.
بیشتر بخوانیم:
تئاتر هلنی و دگرگونی های تئاتر در این دوران
آغاز تئاتر و درام در یونان باستان
