در حال حاضر نظریه اجتماعی شناختی آلبرت بندورا بیش از هر نظریه شخصیت دیگری موجب پژوهش می شود، به طوری که مفهوم کارآیی شخصی به تنهایی، هر سال صدها پژوهش به بار می آورد.
کارآیی شخصی در مورد دامنه وسیعی از عملکردها، از جمله رفارهای مرتبط با سلامتی، عملکرد تحصیلی، بازدهی شغلی، اجتناب از افسردگی، گریختن از درماندگی و ده ها موضوع دیگر به کار رفته است.
در اینجا تنها دو زمینه پژوهشی درباره کارآیی شخصی عنوان می شود : ترک سیگار و عملکرد تحصیلی
کارایی شخصی و ترک سیگار
سیگار کشیدن علت اصلی و قابل پیشگیری مرگ در ایالات متحده است و میلیون ها نفر سعی کرده اند این عادت را ترک کنند. آیا کارآیی شخصی ترک کردن موفقیت آمیز را پیش بینی می کند؟
سائول شیفمن و همکاران، تاثیر نوسانات روزمره در کارآیی شخصی را بر لغزش و برگشت به سیگار در بین 214 سیگاری که حداقل به مدت 24 ساعت سیگار را ترک کردند، بررسی نمودند. لغزش به صورت یک یا چند پک به سیگار و برگشت به صورت کشیدن حداقل 5 سیگار به مدت 3 روز متوالی تعریف شد. همه آزمودنی ها برای ترک سیگار انگیزه بالایی داشتند و عقاید کارآیی شخصی آنها درباره توانایی ترک سیگار نیز بالا بود. این زنان و مردان به طور متوسط بیش از یک پاکت سیگار در روز کشیده بودند و به مدت بیش از 20 سال به طور منظم سیگاری بودند.
تقریباً 7 روز قبل از اینکه آزمودنی ها سیگار را ترک کنند و دوباره 7 روز بعد از آن تاریخ، یک پرسشنامه مشروح کارآیی شخصی را پر کردند که اطمینان آنها را به ادامه دادن ترک سیگار در موقعیت های گوناگون ارزیابی می کرد. علاوه براین پژوهشگران تغییرات روزانه در کارآیی شخصی را به طور تصادفی ارزیابی کردند. این روش درمانی از هشت جلسه 1 ساعته روش رفتاری -روانی -آموزشی تشکیل شده بود که بر حمایت گروه برای ترک کردن سیگار تاکید داشت.
شیفمن و همکاران دریافتند که سطح ارزیابی های کارآیی شخصی کاملاً بالا ماند و وسوسه سیگار کشیدن آن را کاهش نداد. با این حال زمانی که سیگاری ها لغزش می کردند، ارزیابی های روزانه کارایی شخصی آنها بیشتر تغییر می کردند و این نوسانات روزانه در نهایت با لغزش در آینده اربتاط داشتند. یک لغزش تنها لزوماً به برگشت کامل منجر نمی شد اما کاهش ملایم در کارآیی شخصی بعد از اولین لغزش، پیش روی به سمت برگشت تمام عیار را پیش بینی می کرد. این پژوهشگران نتیجه گرفتند که تغییرات روزمره در کارآیی شخصی قبل از اولین لغزش، برگشت فرد به سیگار کشیدن را پیش بینی نمی کند اما بعد از اولین لغزش، سیگار کشیدن روزانه و کارآیی شخصی روزانه پیش روی به سمت برگشت را پیش بینی می کند.
کارآیی شخصی و عملکرد تحصیلی
کارآیی شخصی چگونه بر عملکرد تحصیلی تاثیر می گذارد. بری زیمرمن، البرت بندورا و مانوئل مارتینز-پونس در یک تحقیق، تاثیر عقاید کارآیی شخصی و اهداف شخصی بر عملکرد تحصیلی دانش آموزان دبیرستانی را بررسی کردند و دریافتند که کارآیی شخصی و اهداف نمره دانش آموزان مستقیماً بر نمرات نهایی آنها تاثیر داشتند.
دانش آموزانی که درس های خود را با نمره خوب گذراندند، آنهایی بودند که به توانایی خودشان در گرفتن نمرات خوب و تعیین هدفی برای گرفتن آن، اعتقاد داشتند.
بعداً زیمرمن و بندورا تحقیقات مشابهی را روی دانشجویان اجرا کردند و دریافتند دو عاملیی که مستقیماً بر نمره نهایی تاثیر داشتنند، اهداف نمره و کارآیی شخصی برای موفقیت تحصیلی بودند.
اخیرا بندورا و گروهی از پژوهشگران ایتالیایی در شهر رم درباره نحوه تاثیر گذاری کارآیی اجتماعی و تحصیلی بر پیشرفت تحثیلی، رفتارهای مشکل آفرین و افسردگی تحقیق کردند. در تحقیق اول بندورا و همکارن، کارآیی شخصی و عملکرد تحصیلی کودکان را بررسی کردند که در محله ای نزدیک شهر رم زندگی می کردند که از لحاظ اجتماعی-اقتصادی متنوع بود. این پژوهشگران موارد زیر را ارزیابی کردند:
1- کارآیی شخصی کودکان در مورد عملکرد تحصیلی، 2- اعتقاد کودکان به کارآیی خودشان در تنظیم کردن رفتارشان، 3- درک کارآیی والدین و آرزوهای آنها برای فرزندان شان.
خودگردانی به این ترتیب ارزیابی شد که این دانش آموزان وقتی می توانند خیلی کارهای جالب دیگری انجام دهند تا چه اندازه ای به توانایی خودشان در درس خواندن اطمینان دارند.
بندورا دریافت که این سه عامل با سطوح پایین تر افسردگی و سطوح بالاتر رفتار اجتماع گرا ارتباط دارند. ترکیب عوامل کارآیی شخصی، آرزوهای بالا و رفتارهای اجتماع گرا به طور مستقیم یا غیرمستقیم در عملکرد تحصیلی کودکان دخالت داشتند، یعنی زمانی که کودکان کلاس ششم و هفتم باور داشته باشند که والدین آنها به قابلیت های تحصیلی آنان اطمینان دارند، به احتمال زیاد آرزوهای تحصیلی بالا و انتظارات کارآیی بالایی برای پیشرفت تحصیلی و خودگردانی بالایی خواهند داشت. هر یک از این عوامل به طور مستقیم یا غیر مستقیم با عملکرد تحصیلی بهتر، رابطه دارند.
بندورا و همکاران در تحقیق دیگری با همیت دانش آموزان ایتالیایی، به ای عملکرد تحصیلی، از افسردگی به عنوان متغیر وابسته استفاده کردند. با این حال این تحقیق اطلاعات بیشتری درباره نقش کارآیی شخصی در پیشرفت تحصیلی در اختیار گذاشت. به طوری که انتظار می رفت بندورا و همکاران دریافتند که کارآیی شخصی پایین در مورد عملکرد تحصیی با افسردگی کودکی ارتباط دارد.
جالب اینکه عملکرد تحصیلی واقعی در افسردگی هم زمان و ب پعدی این کودکان دخالتی نداشت. بندورا و همکاران همچنین دریافتند که تاثیر ادرام عدم کارآیی اجتماعی بر افسردگی دختران عمیق تر از پسرات بود. در مجموع این دو تحقیق حاکی از آن هستند که کودکانی که 1-کارآیی شخصی بالایی برای عملکرد تحصیلی داشتند، 2- از حمایت والدین برخوردار بودند، و 3- عقیده راسخی داشتند که می توانند رفتار خودشان را کنترل کنند، افسردگی و رفتارهای مشکل آفرین کمتری داشتند.
در مقابل دانش آموزانی که به عملکرد تحصیلی خود اطمینان نداشتند نه تنها ضعیف تر از دانش آموزان کارآمد بودند بلکه به احتمال بیشتری به افسردگی مبتلا بودند.
بیشتر بخوانیم:
