از معماری اتروسک ها اطلاعات چندانی در دست نیست. شهرهای ایشان یا به دست رومیان ویران شدند یا بازسازی شدند و شهرهایی که باقی ماندند در چنان جاهای مناسبی برپا شده بودند که امروزه نیز مسکونند و آغاز حفاری توسط باستان شناسان را غیرممکن می سازند.
از آثار پراکنده به دست آمده چنین نتیجه گیری می شود که اتروسک ها، دست کم در دوران تاریخ متاخر خویش، به طرز قابل ملاحظه ای از طاق سنگی استفاده می کردند و این از شیوه هایی بود که مورد پسند یونانیان واقع نشد ولی رومیان سده های بعد، در ساختمان های خویش اهمیت فوق العاده ای به آن دادند.
ما نخستین خانه اتروسک را از روی نمونه های گلین که به عنوان خاکستردان مرده به کار می رفته اند و از روی اتاقک های تدفینی که در درون شان اتاق ها و اندرون خانه شخص متوفی بازسازی می شده اند می شناسیم. اگر بخواهیم از روی اندرون مقبره نقش های برجسته متعلق به سده سوم پیش از میلاد قضاوت کنیم باید گفت ساختمان مستطیل شکل سادهای با سقف شیب دار تدریجاً تکامل یافت و در دهلیزهای سرگشاده که تالاری بلند، مربع یا مستطیل شکل در مرکز ساختمان بود و روشنایی اش از طریق سوراخ بزرگی در سقف تامین می شد و بقیه اتاق ها نیز به طور قرینه گرد همین تالار ساخته می شدند، نیروی ابتکار و نوآوری رومیان به کار گرفته شد.
این دهلیز سرگشاده کانون زندگی خانوادگی و زیارتگاه خدایان خانگی به شمار می رفت. اجاق باستانی دین خانوادگی در حوضه دریای مدیترانه، بیان معماری بسیار والایی در دهلیز سرگشاده باشکوه پیدا کرد زیرا دهلیز سرگشاده اهمیت و مقامی به معماری خانگی داد که بسی بزرگتر از اهمیت و مقامی بود که یونانیان به آن می دادند.
اطلاعات ما درباره معبد اتروسک ها بر چندین پی باقی مانده و شرحی که ویترو ویوس معمار و مهندس رومی سده نخست ق.م درباره معماری داده است، استوار است. این معبد به احتمال زیاد با تقلید از معابد یونانی ساخته شده است. مثلا نقشه ساختمانی آن تشابه بسیار دقیقی به نقشه رواق یا ستون بندی بی دیوار یونانی دارد لیکن اقتباس اتروسک ها با آن مد خاصش، ویژگی های مستقل و خاصی پیدا کرد.
معبد اتروسک ها که بر پایه ای بلند به نام پودیوم قرار داشت و فقط از یک طرف پله می خورد، در بیشتر موارد از چوب و خشت به روش های تیرهای عمودی و افقی ساخته می شد و روبنای چوبی سنگینی داشت که بیشترین بخش سطح آن با نقش های برجسته از گل پخته خوش رنگ تزئین می شد.
تاکید اتروسک ها بر نمای فوق العاده آراسته با تزئین نسبتاً پراکنده و اندک جناحین و پشت معبد، توجه بیننده را بر رواق ورودی جلب می کرد.
سازمان دهی محوری معبد اتروسک، اساساً با طرز سازماندهی معبد یونانی تفاوت داشت. در پشت رواق پیش آمده زیارتگاه که به سه مقصوره هم اندازه تقسیم شده بود فضاهای تاریک دخمه یا غار مانندی تشکیل می داد. هدف از ساختن این معبد آن نبود که مانند معبد یونانی، از بیرون یا از تمام جهات به صورت یک جسم پیکری دیده شود بلکه اتروسک ها در درجه اول می خواستند از آن به عنوان فضایی اندرونی استفاده کنند. معبد پناهگاهی بود که پیش آویز عریض سقفش آن را محفوظ نگه می داشت.
در بقایای به دست آمده از گورستان ها هنر اتروسک ها به واضح ترین شکل ممکن متجلی می شود. اینان با استفاده از ردیف های سرشاری از نقاشی های دیواری و نقش های برجسته رنگین که زینت بخش فضاهای اندرونی مقابرشان بود به بازگویی زندگانی پر نشاط، میهمان یها و رقص هایشان پرداخته اند و نرمی و حرارتی که در این نقاشی ها و نقش ها احساس می شود حکایت از منشأ نسبتاً یونیک و نسبتاً برابر آنها دارد.
اتروسک ها مسابقات ورزشی و جنگ های خود را نیز بدین طریق مجسم ساخته اند. دست یابی ایشان به قدرت و زوال بعدی شان در تغییر تدریجی دیدگاه شان از خوش بینی به بدبینی و انتخاب موضوعات هرچه ناگوارتر و خونخوارانه تر به موازات افول ستاره سیاسی شان دیده می شود. با آنکه شهرت اتروسک ها به رفتار شقاوت مندانه و غیر انسانی بیشتر بر شهادت یونانیان و رومیان باستانی یعنی دو گروه از دشمنان ایشان استوار است، عناصری از نقاشی های مقبره ای ایشان حکایت از آن دارد که جامعه ایشان خصوصیات و جنبه های بسیاری داشته که عملاً با خشونت و افراط همراه می شده اند.
به بیان دقیق تر همین خصوصیات توانستند نقشی سرنوشت ساز در شکل گیری یک فرهنگ پرتوان و آفرینشگر ایفا کنند و جانشینان رومی ایشان را در رسیدن به حاکمیت بر جهان یاری دهند.
اتروسک ها گورستان های خویش را در نقطه ای خارج از شهرهای شان می ساختند. از صدها مقبره که به طرز منظم در امتداد شبکه ای از خیابان های متعدد یافت شه اند چنین برمی آید که اتروسک ها شهرهایی به معنی کامل واژه برای مردگان می ساختند (نکروپولیس).
مقبره ها بر حسب منطقه و رسوم محلی با یکدیگر فرق می کردند. در بخش شمالی اتروریا مقابر را در سطح زمین می ساختند ولی در جنوب مخصوصاً در جاهایی که توفای خاک باعث آسانی حفاری می شد، مقابر را در دل کوه می کندند. توفا که در اصل همان خاکستر سخت فشرده آتش فشانی است، به سادگی کنده می شود و پس تماس با هوا مانند بتون سخت می شود.
توفا را می توان به صورت قالب سنگ های با دوان ساختمانی که نیازی به پختن ندارند نیز برید و در ساختمان به کار گرفت. اتروسک ها و رومیان وسیعاً از توفا استفاده می کردند و در ایتالیای امروزی نیز صنعت آجرسازی توفای نسبتاً کوچک و پررونقی وجود دارد.
رایج ترین نوع مقبره اتروسک ها تومولوس یا ساختمان مدوری است که بخش بسیار اندکش خاکبرداری شده و سپس با خاک پوشانده شده است. این مقبره بیشتر در چروتری ساخته می شد و نظر به شکل گنبدوارش، به نظر می رسد که دنباله یک سنت باستانی برخاسته از حوضه مدیترانه باشد.
لیکن بیشتر فضاهای درونی مقابر اتروسک ها از جمله تومولوس ها چهارگوش هستند و به تقلید از شیوه معماری اتاق های نشیمن شبیه سازی شده اند. نمونه برجسته آن مقبره نقشهای برجسته یا اتاقک زیرزمینی بزرگی در چروتری است که از ستون های جسیمی با سرستون های شبیه یونیک (آیولیک) برای نگه داشتن سقف شیب دار آن استفاده شده است.
این ستون ها حفظ شده اند یعنی خاک توفا را آنقدر تراشیده اند تا شکل ستون از آن درآمده است مانند مقابر تخته سنگی مصری در بنی حسن. این مقبره همانند بیشتر مقبره های اتروسک ها برای تدفین های چندگانه و به عنوان آرامگان نهایی تمام اعضای یک خانواده به اضافه خدمتکارانش طراحی شده بود.
خاکستردان های مرده و دیگر وسایل تزئینی مقبره را در طاقچه یا فرونشستگیهای درون دیوارها و روی برآمدگی نیکمت مانند در پای دیوارها می گذاشتند ترئینات مقبره نقش های برجسته عبارتند از نقش های برجسته گچی یا تصویرهایی از انواع سلاح، ابزار و وسایل پخت و پز و نشان میدهد که خانواده اتروسک در زندگی روزانه اش از وسایل و امکانات فراوان استفاده می کرده است.
بیشتر بخوانیم:
ارختئوم، از ساختمان های آکروپولیس
