همچون ساختمان کلیسا، فضای نمایش از دو عنصر اصلی تشکیل می شد: عمارت و صحنه (پلاته) و مثل درام های عبادی، ترکیب مکان صحنه چنان بود که با عمارتی ارتباط داشته باشد و اندازه این مکان برحسب نیاز صحنه افزایش می یافت. این قرارداد بدون توجه به نوع صحنه همیشه رعایت می شد.
اکثر واگن های نمایشی تنها یک عمارت و گاه تا سه عمارت را نیز همراه خود می کشیدند. اگر چه امکانات دکور هر واگن محدود بود، اما کل مجموعه نمایشی به وسایل متنوع بسیاری نیاز داشت و غالباً در مجموعهها بیش از 100 عمارت به کار برده می شد. هر عمارت در حقیقت پس زمینه یک صحنه می شد.
صحنه های ثابت برای تماشاگران مسلماً جذاب تر از صحنه های متحرک بود زیرا در صحنه های ثابت همه صحنه های نمایش قبلا چیده می شد و منظره ای تماشایی تر داشت. به هر حال این رسم به تدریج توسط دیگران تعدیل یافت.
بسیاری از نمایشنامه ها به علت وسعت زیاد، به وسیله تنفس های (آنتراکت) مختلفی که هر کدام از یک تا 24 ساعت طول می کشید به قسمت های مختلف یا سیاحت ها تقسیم می شدند. در این فواصل تنفس، عمارت ها به نسبت نیاز تعویض می شدند، علاوه بر آن گاه در شکل عمارت ها نیز تغییراتی داده می شد تا مکان ها یمختلفی را نشان دهند.
لذا مشکل بتوان گفت برای نشان دادن مکان هایی که در نمایشنامه های موجود ذکر شده اند، چند عمارت به کار می رفته است. در متن نمایشی که در سال 1583 در لوسرن اجرا شد، حدود 70 مکان مختلف ذکر شده است در حالی که هنگام اجرا بیش از 32 عمارت به کار نرفته بود.
پیچیدگی های دکور یک نمایش روز به روز تغییر می یافت. در اوایل سده پانزدهم در یک نمایش مصائب مسیح، در آراس، تعداد عمارت های هر یک از چهار سیاحت یا بخش بین هشت تا 15 عدد بود. در نمایشنامه های دیگر برای هر سیاحت احتمالاً تا بیش از بیست عمارت مورد نیاز بود.
با آنکه هویت هر عمارت برای تماشاگران کاملاً معلوم بود اما به این بسنده نمی شد. کارگردان معمولاً در آغاز سیاحت به صحنه می آمد و همراه اطلاعات دیگری که می داد، عمارت و معنای آن را بازگو می کرد. گاه نیز معنا و هویت هر عمارت در جلوی آن نوشته می شد.
دو عمارتی که در غالب نمایش ها وجود داشت، بهشت و جهنم بود. بهشت به طور معمول در یک طرف صحنه و جهنم در طرف دیگر صحنه قرار داده می شد. عمارت های زمینی دیگر بین این دو قرار میگرفت و این امر نشانه طبیعت دو گونه انسان محسوب می شد و راه هایی را نشان میداد که انسان می تواند برگزیند.
از آنجا که این دو جزء صحنه از مهم ترین و پایدارترین اجزاء محسوب می شدند لذا شکل پیچیده و مفصلی داشتند زیرا لازم نبود هر روز تغییر کنند.
بر اساس منابع موجود ساختن بهشت از مشکل ترین قطعات صحنه به شمار می رفت زیرا بنا بود این عمارت شگفتی تماشاگران را برانگیزد اما کیفیات ساخت این عمارت ها در همان منابع ذکر نشده است.
در سده های پانزدهم و شانزدهم بهشت را معمولاً بر بالای عمارت های دیگر می ساختند. به عنوان یک قاعده، عمارت بهشت بایستی بر بالای یک بهشت زمینی (باغ عدن) ساخته می شد یا بر بالای اتاقی که در سطح زمین قرار داشت. اندازه بهشت احتمالاً بزرگ بود زیرا معمولاً اشخاص زیادی را در خود چای می داد.
در سال 1474 در روان، خدا به همراه صلح، شفقت، عدالت، حقیقت و سلسله مراتب نه گانه فرشتگان ظاهر شد. گاه بهشت را کروی شکل می ساختند و همه حجم آن را با نور درخشان و غیرمستقیمی توسط مشعل و شمع نورپردازی می کردند تا نشان دهند که نوری طلایی رنگ از بهشت ساطع است.
هر از گاهی در بهشت گشوده و بسته می شد و فرشتگان با وسایل مکانیکی میان فضای بهشت و جهنم به پرواز در می آمدند. البته این گونه صحنه ها در نمایش های کوچکتر توسط پله یا پله های نامرئی انجام می گرفت ولی نکته قابل توجه این است که شکل ظاهری بهشت می بایست تا حد امکان دلپذیر و شگفت انگیز می بود.
دوزخ اما تا حد ممکن رعب آور ساخته می شد و درست به همان گونه که بهشت در طبقه بالای صحنه ساخته می شد، قسمت هایی از جهنم در زیر سطح زمین قرار می گرفت. گاه جهنم به گونه شهری با استحکامات زیاد تجسممی یافت به ویژه در نمایش هایی که حضرت مسیح برای باز کردن دروازه های دوزخ بر آن یورش می برد تا ارواح زندانی را آزاد سازد.
در بعضی نمایش ها دوزخ به چهار قسمت تقسیم می شد: اعراف پیامبران انجیلی و دیگران، که بر طبق آموزه قرون وسطایی باید در آنجا چشم به راه می ماندند تا زمانی که نیروی حیات بخش مسیح آنان را برهاند؛ اعراف اطفال؛ برزخ؛ چاه ویل که معمولاً در زیر زمین ساخته می شد.
دروازه دوزخ گاه به صورت یک هیولا (دهان دوزخ) ساخته می شد تا به نظر برسد که دوزخیان را می بلعد. آتش، دود، سروصدا و فریاد دوزخیان از دهان دوزخ به گوش می رسید و شیطان از داخل آن با یک حمله ناگهانی گناهکاران را می ربود تا به لعنت گاه ابدی بیفکند.
عمارت هایی که مکان های زمینی را نشان می دادند ساده تر در نظر گرفته می شدند هر چند که رزق و برق آنها به نیازهای نمایشی بستگی داشت.
بسیاری از عمارت ها پرده داشتند تا در صورت لزوم صحنه داخل آن غایب یا ظاهر گردد. اندازه و شکل این عمارت ها با یکدیگر تفاوت داشت بعضی شش گوش و برخی گرد یا مستطیل شکل بودند برخی نیز حدود یک متر بالاتر از سطح صحنه قرار داده می شدند.
این عمارت ها اغلب با تخت خواب ها، میزها، نیمکت ها، محراب ها یا سریرهایی تزئین می شدند و گاه چنانکه در سال 1501 در مون ساخته شد، به صورت مجللی تزئین می یافتند. وسایل زینتی این گونه صحنه ها را از خانه توانگران یا کلیسا قرض می گرفتند.
گاه در انتهای یک پرده، که آسمان را القا می کرد، گاه خورشید، ماه یا ستارگان آویخته می شد. از پرده هایی که نقش ابر بر آنها نقاشی شده بود برای پنهان کردن وسایل پرواز شخصیت ها ابزار افکت های مخصوص استفاده می شد.
صحنه قابی نداشت و به سادگی از مکانی به مکان دیگر تبدیل می شد و برای تغییر مکان کافی بود بازیگران جا عوض کنند. صحنه های قرون وسطایی با گردآوردن بهشت، زمین و جهنم تجسم نمادین همه کیهان بودند.
هر چند افراد زیادی برای رنگ آمیزی و دکور سازی دست اندرکار بودند اما درباره کار این گونه افراد مدارک محدودی به دست ما رسیده است. گاه از شهر دیگری مدیر هنری استخدام می شد چنانکه در 1501 در مون پیش آمد. در سال 1509 در رومنز حدود چهار ماه و نیم پیش از اجرای نمایش نجارها مشغول به کار بودند. در لوسرن کارگردان نمایش کار کسانی را که به منظر ساختن عمارت ها استخدام می شدند، یا هنرمندان ماهری که عمارت ها را رنگ و نقاشی می کردند و پرده های نقاشی و آدمک می ساختند، رهبری و نظارت می کرد.
افراد دیگری نیز در کارهای فنی و تهیه و تولید افکت های مخصوص در نمایش ها شرکت فعال داشتند که ما از کار آنها اطلاع زیادی نداریم.
بیشتر بخوانیم:
استفاده از افکت های مخصوص و جلوه های ویژه در صحنه پردازی وسطایی
صورتک، لباس و موسیقی در نمایش های رومن
طراحی صحنه در تئاترهای رومن چگونه بود؟
