بیشترین اعجابی که نمایش های درباری و فرهنگستانی برمی انگیختند از طریق افکت های مخصوص بود. مهندسان رنسانس در ادامه راه نمایش های قرون وسطی، همان اعجازهای اسرارآمیز را به صحنه تئاتری آوردند. آنان خدایان، هیولاها و مخلوقات اساطیری را بر سطح دریا، در دل آسمان، و در بهشت و جهنم ظاهر می ساختند.
با روی آوردن نمایشنامه نویس ها به موضوع های کلاسیک، فن آوران نیز خود را با فهرست ابزارهای فنی پولوکس و نظر ارسطو مبنی بر اینکه تماشاگر یکی از عوامل ششگانه اصلی درام است، تطبیق دادند. حتی در نمایشنامه های که وحدت مکان را منظور می داشتند، غالباً زرق و برق هایی می آفریدند تا سادگی تحملی یک دکور واحد را کم کنند و البته به طور سنتی جای افکت های مخصوص استادانه برای اپراها و میان پرده ها یا اینترمتسوها محفوظ ماند.
غالب اعجازهای نمایشی در حول و حوش پرواز و تعلیق دور می زد. خدایان به تناوب برای حل معضلات درماتیک ظاهر می شدند. این خدایان و دیگر شخصیت های اساطیری سوار بر ارابه های خود در بالای صحنه، بر بالای ابرها یا سوار بر حیوانات یا پرندگان اساطیری به حالت تعلیق در آسمان صحنه دیده می شدند.
بین یک تا پنجاه نفر را در هاله نور درخشان بهشتی که از ابرها تشکیل شده بود نشان دهند. برای به دست آوردن این افکت ها، اشگالی شبیه ارابه، اسب یا ابر از چوب و کرباس ساخته و نقاشی می شد. چون فضای بالای صحنه در تئاترهای این دوره محدود بود، برای این گونه پرواز دادن ها از تیزها و اهرم هایی که در بال های صحنه قرار داده می شد استفاده می کردند.
بعضی دکورها با لولا و مفصل ساخته می شدند تا در فضای بالای صحنه قابل تعلیق باشند. برای اشیاء معلق و متحرک طناب کشی های نبوغ آمیزی به عمل می آمد تا اشیا ضمن تعلیق بتوانند به هر طرف حرکت کنند. در بسیاری از نمایش ها عامل این تغییرات در پشت ابرهایی که صحنه را در خود غرق کرده بودند پنهان می شد. ابرها توسط قطعات نقاشی شده از بالای صحنه به پایین آویخته می شدند یا از جوانب صحنه به حرکت در می آمدند.
افکت های دیگر از طریق زیرزمین مخفی که در کف صحنه وجود داشت اعمال می گردید. چون صحنه های موقتی بر سکوهایی به ارتفاع 120 تا 160 سانتیمتر ساخته می شدند، فضای کار در زیر صحنه محدود بود.
افکت ها بسیار استادانه اعمال می شدند: کوه ها، صخره ها، درختان و اشیا دیگر از زیرزمین ظاهر یا در زمین فرو می رفتند، شخصیت ها ناگهان ظاهر و غایب می شدند، تغییر شکل اشیا و اشخاص با جابجا کردن آنها از زیر صحنه صورت می گرفت.
برای خلق صحنه ظاهر شدن اشباح از زیرزمین، تصاویری را بر روی پارچه نقاشی می کردند، پارچه را بر روی تخته ای با یک دسته بلند می چسباندند و به آرامی از شکاف کف صحنه بالا می دادند. ایجاد حریق و دود رواج زیادی داشت. یاباتینی شرح می دهد که چگونه می توان از زیرزمین آتشی را شعله ور ساخت و یا چگونه در پشت سر جلوی رقصگران آتشی را تنظیم کرد تا به نظر برسد در آتش می رقصند.
محبوبیت نمایش های دریایی انگیزه اختراع شیوه هایی گردید که حرکت امواح را القا کنند. در نمایشی تکه بزرگ پارچه ای نقاشی شده به وسیله طناب هایی که به قسمت پایین آن وصل شده بود با آهنگ معینی بالا و پایین داده می شد، در نمایشی دیگر، یک سلسله قطعات دو بعدی به شکل موج بریده شده بود و هنگامی که یک دسته از این اشکال بالا می آمد، دسته دیگر پایین می رفت تا حالت ام.اح دریا را ایجاد کند، در نمایش سومی یک دسته لوله های مارپیچ یکی بعد از دیگری بر محوری می چرخیدند، تا احساس برخاستن و افتادن امواج را نشان دهند.
گاه تعداد زیادی قطعات به شکل موج در صحنه آویخته می شدند و زیر و بم های آرام و تند، روشن و تاریک و اشکال گوناگونی از حرکات موج را القا می کردند.
کشتی ها، نهنگ ها و دلفین هایی هم در دل امواج حرکت می کردند و برای ایجاد توهم واقعگریانه گاه کوچک شده این عناصر را بر بالای تیرهایی قرار می دادند و از زیر صحنه آنها را به حرکت وامیداشتند. هنگام حرکت کشتی، تعدادی بازیگر در عرض صحنه برطناب های مخفی حرکت می کردند.
در یک اینترمتسو که توسط بونتالنتی در فلورانس در سال 1589 طراحی شده بود، آمفیتریته بر روی صدفی که توسط دلفین ها و تریتون ها همراهی می شد از میان امواج حرکت می کرد، سپس یک کشتی حامل 20 نگهبان قلعه پدیدار می شد که مردانی در آن آواز می خواندند و دلفینی در جلوی آنها در دریا می رقصیدند.
گاه نمایشی اقتضا می کرد که دیوارها، یا قصرهای عظیم یا بناهای دیگری فروبریزد. در این موارد دمورها با قطعات منفصل ساخته می شدند مثل آجرهاییبی ملاط و با وسایلی مخفی به یکدیگر متصل می شدند با برداشتن حایل ها، ساختمان فرو می ریخت.
صدا حائز اهمیت فراوانی بود. صدای رعت با غلتاندن گلوله های توپ یا سنگ در کانال های مخصوص و صدای باد با چرخاندن سریع تخته ای در هوا ایجاد می شد. موسیقی در فاصله تغییر دمور و برای پوشاندن صداهای کارگردان صحنه نواخته می شد. موسیقی با آواز و رقص و نمایش هایی که اساساً بخشی از پانتومیم مربوط به اینترمتسوها بودند همراهی می شد.
پرده جلو نیز ممکن بود نقش افکت مخصوص را بازی کند زیرا برای پوشانیدن شگفتی های صحنه و دکور و ظاهر ساختن ناگهانی آنها استفاده می شد. این پرده فقط هنگام شروع نمایش به کار می رفت و هرگز در فاصله پرده های مختلف مورد استفاده قرار نمی گرفت.
در آغاز، پرده جلو یکباره می افتاد، اما چون این عمل موجب حوادث پیش بینی نشده ای می گردید به تدریج پرده های لوله شونده و جمع شونده جای آن را گرفت.
هرچند رایج ترین سرگرمی دوران رنسانس نمایش بود، اما سرگرمی های دیگری نیز وجود داشت. زیرا دربارهای ایتالیا بسیاری از نمایش های امپراتوری روم را احیا کردند و نمایش های قرون وسطایی را ادامه دادند. جشن های پیروزی رومی تبدیل به مراسمی به نام تریونفی گردیدند.
این مراسم یک راهپیمایی مفصل به همراه واگن های نمایشی بود که نمایشگران لباس شخصیت های استعاری و کلاسیک را در برگرده و الگوی اینترمتسوها را در تنظیم حرکات خود به کار می گرفتند. این مراسم در موقعیت های ویژه از جمله عروسی، نامزدی، تولد شاهزادگان یا بزرگداشت از میهمانان عالیقدر اجرا می شد.
این تریونفی ها را معمولا از ایوان ها، بالن قصرها، حیاط دربارها و یا از میادین شهر نظاره می کردند. یکی از پرزرق وبرق ترین این مراسم بالماسکه نسب نامه خدایان با 21 واگن نمایشی و 392 چهره اساطیری با لباس های ویژه، در سال 1566 در فلورانس برپا گردید.
ناماکیا (نمایش آبی) نیز در این دوران احیا شد. این نمایش معمولاً در رودخانه ها اجرا می شد اکا گاهی نیز حیاط دربار یا بنای دیگری را پر از آب کرده و نمایش را در آن برپا می کردند. شاید مجلل ترین ناکامیا نمایش نبرد آرگونات ها بوده باشد که در رود آرنو در 1608 در فلورانس اجرا شد. بعلاوه مراسم گوناگون دیگری از جمله راهپیمایی ها، جشن های خیابانی، بالماسکه، کارناوال ها، مسابقات و نمایش عنه دادن به جانوران وحشی نیز وجود داشت.
غالب این نمایش ها با یک نمایش دراماتیک یا داستانی شامل لباس، وسایل و قطعات دکوری پیوند می خوردند. چنین می نماید که عشق به نمایش های اعجاب انگیز ریشه ای ژرف و جهان شمول دارد.
بیشتر بخوانیم:
زوال و دگرگونی درام در قرون وسطایی
لباس های نمایش و استفاده از موسیقی در نمایش های وسطی
تاثیر سنه کا بر تراژدی شکسپیر و عصر رنسانس
موسیقی و رقص در تئاتر یونان باستان
نمایش بالماسکه در دربار استوارت
