کتل علاوه بر صفات خلقی، صفات انگیزشی را که زیربنای پویش های شخصیت هستند، مشخص کرد. صفات کلی شخصیت، توانایی و چند صفت پویشی کلی را شامل می شوند. با این حال آنها عمدتا صفات خلقی هستند. اکنون به بحث اختصاصی تر انگیزش یعنی به پویش های شخصیت که نگرش ها، اِرگ ها و صفات پویشی اکتسابی را شامل می شوند، می پردازیم:
نگرش ها
اساس صفات پویشی کتل مفهوم نگرش است. نگرش عقیده فرد در مورد چیزی یا علیه چیزی نیست، بلکه مفهومی است که تعریف اساسی تری دارد. نگرش روش خاص عمل یا میل به عمل کردن در واکنش به موقعیتی خاص است. ب
رای مثال دانشجویی به نام کارا را در نظر بگیرید که تمایل او به مطالعه زبان فرانسه با همکلاسی خاصی یک نگرش است. مانند تمام نگرش ها، نگرش او محرک یا موقعیتی خاص، علاقه، پاسخ و هدفی را شامل می شود. در این مثال فرقی نمی کند که کارا واقعا با همکلاسی اش مطالعه کند یا نکند در هر دو صورت نگرش وجود دارد و انگیزه ای برای رفتار است.
کتل فرض کرد که انگیزش یک مجموعه است و شبکه انگیزه ها یا شبکه پویشی تقریبا در هر نگرشی وجود دارد. انواع انگیزه ها که همه آنها هشیار نیستند، بدون تردید وارد این مثال می شوند.
امکان دارد کارا دوست داشته باشد برای اینکه وجهه خود را به عنوان یک دانشجوی خوب حفظ کند زبان فرانسه را کاملا یاد بگیرد، شاید دوست داشته باشد وقت خود را با یک شریک جنسی بالقوه سپری کند یا ممکن تنها باشد و صرفا دوست داشته باشد با فرد دیگری معاشرت کند.
علاوه بر این شبکه انگیزه ها یک زنجیره تابعیت زیربنای تقریبا تمام انگیزه هاست. این اصطلاح به معنی آن است که برخی انگیزه ها تابع انگیزه های دیگر هستند یعنی آنها به سمت خرده هدف هایی گرایش دارند که برای رسیدن به هدف بعدی باید به آنها دست یافت.
به فرض اینکه انگیزش هشیار باشد که همیشه اینطور نیست، زنجیره تابعیت را می توان با پرسیدن یک رشته سوال های چرا از فرد آشکار نمود ،اولین سوال از کارا این خواهد بود: چرا دوست داری با یوش زبان فرانسه مطالعه کنی؟ جواب: برای گذراندن درس فرانسه، - چرا؟ ، - برای فارغ التحصیل شدن ازدانشگاه، - چرا؟ ، - برای گرفتن کار ، - چرا؟ - برای اینکه بتونم غذا بخورم.
در اینجا سوال ها به سایقی فطری (گرسنگی) رسیده است و سوال های بیشتر ضرورت ندارد.هر انگیزه در این زنجیره تابع انگیزه بعدی است و تمام آنها سرنجام به سایق فطری برای غذا منتهی می شوند.
اِرگها (سایق ها یا انگیزه های فطری)
سایق ها یا انگیزه های فطری اِرگها نامیده می شوند. اصطلاح ارگ به انرژی فطری در سایق های نخستین یا ناآموخته مانند میل جنسی، گرسنگی، کنجکاوی، خشم و سایر انگیزه ها اشاره دارد که اغلب آنها به انسان ها مربوط نمی شوند بلکه در پریمات ها (نخستی ها) و سایر پستانداران رده بالا یافت می شوند.
کتل برای مشخص کردن صفات پویشی در رابطه با ماهیت یا تعداد آنها، با سوگیری های پیش پنداشته شروع نکرد. کتل برخلاف سایر نظریه پردازان شخصیت مانند فروید، وجود سایق ها یا غرایز نخستین را از پیش فرض نکرد، بلکه او با مجموعه نامتجانسی از مواد آزمون عینی شروع کرد؛ آنها را روی کودکان و بزرگسالان در فرهنگ های متفاوت به اجرا گذاشت، نتایج را تحلیل عاملی کرد، و از این طریق انگیزش انسان را به صورت ریاضی نه منطقی بررسی نمود.
کتل در نتیجه این تحقیق 10 ارگ به دست آورد که بیشتر آنها در سایر پستانداران نیز یافت می شوند. کتل به این باور رسید که این صفات پویشی از طریق فرهنگ پذیری اکتساب نشده اند. درواقع او معتقد بود که عوامل ارگی، هم ارزهای انسانی الگوهای غرایز حیوانی هستند.
هدف های ارگی انسان و هیجان های همانند آنها در جدول زیر نشان داده شده اند. دهمورد اول به عنوان عوامل مستقل مشخص شده اند، استقلال چهار مورد بعد مشکوک است و عامل بودم دو مورد آخر مشکوک تر است.
عنوان هدف | هیجان |
وضعیت شواهد |
غذاجویی | گرسنگی | |
جفت گیری | میل جنسی | |
گروه زی بودن (معاشرتی بودن) | تنهای | |
محافظت والدین | ترحم | |
کاوش | کنجکاوی | همواره شناسایی شده است |
گریختن برای کسب ایمنی | ترس | |
ابراز وجود | غرور | |
میل جنسی خودشیفته | شهوت انگیزی | |
ستیزه جویی | خشم | |
طمع کاری (مال اندوزی) | حرص و طمع | |
التماس یا استدعا | ناامیدی | |
استراحت خواهی | خواب آلودگی | مستقل بودن آن مشکوک است |
سازندگی | خلاقیت | |
خوار کردن خود | فروتنی | |
نفرت | نفرت | عوامل تردید برانگیز |
خنده | سرگرمی |
صفات پویشی اکتسابی
سومین مولفه در نظریه انگیزش کتل، صفات پویشی اکتسابی است. صفات پویشی اکتسابی انرژی خود را از ارگها به دست می آورند و به نگرش ها و سازمان و ثبات می بخشند. صفات پویشی اکتسابی به صورت اجتماعی اکتساب شوند و معمولاً جندین ارگ را به صورت همزمان ارضا می کنند.
نگرش عمل یا میل به عمل کردن در پاسخ به موقعیت خاصی است و معمولاً نگرش ها از سایق های فطری که ارگ نامیده می شوند سرچشمه می گیرند. هدف های میانی بین نگرش ها و ارگ ها صفات پویشی اکتسابی هستند.
در مثال کارا که گفته شد دوست دارد با یک همکلاسی زبان فرانسه بخواند، دیدیم که میل نیرومند او به مطالعه کردن، بیانگر نگرش او و هدف نهایی وی که غذا بود، ارگ است.
شبکه خرده هدف ها که فاصله بین نگرش و ارگ را پر می کند، صفات پویشی اکتسابی گوناگون را تشکیل می دهند.
برای مثال تمایل کارا به حفظ وجهه خود به عنوان دانشجوی ساعی، بخشی از احساس خود اوست و انگیزه وی برای مطالعه کردن زبان فرانسه با یک دوست، مستقیماً به ارگ تنهایی وصل می شود. این مثال نشان میدهد که چند صفت پویشی اکتسابی می توانند تابع یک ارگ باشند.
برای مثال خود و فراخود هر دو به غرور متصل هستند با توجه به پیچیدگی انگیزش انسان این احتمال وجود دارد که چند ارگ در یک صفت پویشی اکتسابی درگیر باشند. برای مثال صفت پویشی اکتسابی خانه و خانواده می توانند با ارگ های میل جنسی و تنهایی ارتباط داشته باشند.
چون صفات پویشی اکتسابی به صورت فرهنگی کسب می شوند،تعداد آنها در فرهنگ های مختلف و گروه های سنی گوناگون تفاوت دارد. صفات پوشی اکتسابی که از لحاظ ریاضی قوی تر و از لحاظ بالینی مهمتر هستند، توسط کتل مشخص شده اند.
این صفات عبارتند از: شغل، خانه و خانواده، همسر یا معشوق، احساس خود، فراخود، مذهب.
احساس خود اهمیت ویژه ای دارد زیرا سایر صفات پویشی اکتسابی را ادغام می کند، احساس خود مترادف روان سنجی اصطلاح خودپندار است که به صورت بالینی حاصل شده است.
شبکه پویشی
روابط متقابل بین صفات پویشی فرد را می توان به صورت تصویر یا شبکه پویشی نشان داد که از شبکه پیچیده نگرش ها، ارگ ها و صفات پویشی اکتسابی زیربنای ساختار انگیزشی فرد تشکیل می شود.
هر ارگ بر یک یا چند صفات پویشی اکتسابی تاثیر می گذارد. صفات پویشی اکتسابی یا آموخته شده هستند که می توانند یک یا چند ارگ را ارضا کنند. توجه کنید که صفت پویشی اکتسابی شغل، شامل گرسنگی و حرص و طمع است یعنی انرژی خود را از آنها می گیرد.
نگرش ها هم گرایش فرد به عمل کردن در موقعیتی خاص است. نگرش کارا نسبت به مطالعه زبان فرانسه با یوش، مستقیما از ارگ میل جنسی، غیرمستقیم از گرسنگی، از طریق صفت اکتسابی شغل و باز هم غیرمستقیم از غرور، از طریق احساس خود، انرژی می گیرد.
بیشتر بخوانیم:
رابطه گرایش مذهبی با سلامت روانی
نظر سالیوان در خصوص تنش های نیاز و اضطراب
نظریه مزلو در چه سطحی ارزیابی می شود؟
افراد خودشکوفا چه کسانی هستند؟
ارزیابی نظریه کلی و برداشت وی از انسان
پژوهش هایی در خصوص نظریه دلبستگی و روابط شیء